Bóle głowy są niezwykle częstym zjawiskiem. Zgodnie z osteopatycznym przeglądem systematycznym, który poświęcono bólom głowy (Osteopathy for primary headache patients: a systematic review) rokrocznie przynajmniej jednorazowo prawie 80% populacji cierpi z powodu bólów głowy. Bardzo częstym zjawiskiem są napięciowe bóle głowy dotyczące ponad 38% populacji oraz migreny, występujące u ponad 35% społeczeństwa. Nierzadkie (około 8%) są również przewlekłe bóle głowy, które towarzyszą osobie przez więcej niż 15 dni w miesiącu.
Całkowite koszty (bezpośrednie i pośrednie) związane z bólami głowy wśród ludności czynnej zawodowo szacowane są na około 200 miliardów euro rocznie.
Rodzaje i przyczyny bólów głowy
Bóle głowy mogą być klasyfikowane jako pierwotne, wtórne i innego typu. Chociaż czasami mogą być objawem ciężkiej patologii, zazwyczaj mają charakter łagodny. Szczególną uwagę należy zwrócić na bóle głowy, które są nowym zjawiskiem u pacjenta oraz na zmianę charakteru dotychczasowych bólów głowy.
Niezwykle groźny jest atak tzw. piorunującego bólu głowy, określanego mianem najgorszego bólu, jaki kiedykolwiek był odczuwany. Taki ból może świadczyć o pęknięciu tętniaka i wylewie podpajęczynówkowym. Jest to sytuacja bezpośredniego zagrożenia życia. Chory zwykle traci przytomność, którą najcześciej odzyskuje po pewnym czasie. Ból głowy wówczas ma nieco mniejszą intensywność, lecz nadal jest nie do zniesienia. Po pewnym czasie mogą pojawić się kolejne zaburzenia świadomości oraz funkcji życiowych.
Zobacz także: Zaburzenia równowagi i zawroty głowy, a terapia osteopatyczna
Należy również zwrócić uwagę na bóle głowy, którym towarzyszą objawy wegetatywne oraz inne symptomy, m.in. wymioty (często nagłe, chlustające). Mogą być one objawem wzrostu ciśnienia śródczaszkowego. Organizm poprzez wymioty stara się osiągnąć swoisty “efekt dekompresji”, czyli obniżenia ciśnienia wewnątrzczaszkowego.
Zobacz także: Omdlenia wazowagalne - opis przypadku
Konieczna jest ostrożność w przypadku powoli narastających, zmieniających swój charakter bólów głowy, jeżeli zaczynają towarzyszyć im inne objawy. Mogą mieć one charakter zmiany zachowania pacjenta lub przybierać postać objawów neurologicznych (często ubytkowych). Mogą one świadczyć o wewnątrzczaszkowym procesie rozrostowym, który może uciskać istotne struktury ośrodkowego układu nerwowego.
Osobną kategorią bólów głowy są bóle, którym towarzyszy gorączka, ogólne objawy rozbicia oraz usztywnienie karku. Oczywiste objawy infekcji obejmujące układ nerwowy nakazują natychmiastową interwencję lekarską.
Zobacz także: Psychologiczne uwarunkowania bólu kręgosłupa
Kolejną, bardzo częstą przyczyną bólów głowy jest nadciśnienie tętnicze. Z tego powodu u pacjenta zgłaszającego tego typu dolegliwości należy dokonać pomiaru ciśnienia.Nierzadko bóle głowy mogą być indukowane przyjmowanymi lekami, dlatego konieczne jest zadanie pytań podczas wywiadu o stosowaną farmakoterapię.
Zastoinowe bóle głowe
Jednym z łagodnych typów bólów głowy są tzw. zastoinowe bóle głowy. Są one związane z trudnościami w odpływie krwi z układu zatok żylnych mózgu. Zatoki żylne są specyficznym tworem naczyniowym występującym w czaszce, który utworzony jest pomiędzy dwoma blaszkami opony twardej. To do nich odprowadzana jest krew z mózgu, która następnie jest wyprowadzana z czaszki. Do największych zatok żylnych mózgu należy: zatoka strzałkowa górna i dolna, zatoka jamista, zatoka potyliczna, zatoka esowata, zatoka prosta, spływ zatok i in.
Uważa się, że zatoki żylne mózgu są układem biernym, zależnym w dużej mierze od gradientu ciśnień. Nie posiadają one zastawek, w związku z czym w określonych warunkach kierunek przepływu krwi może być zmienny. W rezultacie może dochodzić do występowania zastoinowych bólów głowy, często długotrwałych, męczących, ściskających, obejmujących całą głowę, czasami zależnych od położenia.
W przypadku zastoinowych bólów głowy ważne znaczenie ma udrożnienie drogi odpływu krwi żylnej z mózgu i zadbanie o właściwy gradient ciśnień. Z tego powodu pracę osteopatyczną często rozpoczyna się od okolicy górnego otworu klatki piersiowej i obojczyków w celu uwolnienia kątów żylnych, do których odprowadzana jest krew z głowy. Następnie opracowuje się okolicę szyi. Istotne jest zwrócenie uwagi na struktury mogące zaburzać odpływ przez żyłę szyjną, która po części odprowadzana jest krew z czaszki.
Ważne jest opracowanie otworu szyjnego pomiędzy kością skroniową i potyliczną. Duże znaczenie ma uwolnienie obszaru podpotylicznego. W kolejnym kroku wykonywany jest stopniowy drenaż poszczególnych zatok żylnych opony twardej. Jedna z procedur została opracowana przez Violę Frymann i jest częścią kształcenia osteopatycznego w ramach zajęć na Akademii Osteopatii z osteopatii czaszkowo-krzyżowej.
Cerritelli F, Lacorte E, Ruffini N, Vanacore N. Osteopathy for primary headache patients: a systematic review. J Pain Res. 2017 Mar 14;10:601-611.
