Osteopatia w leczeniu zatok u dzieci stanowi uzupełniającą metodę terapeutyczną. Rozwój nosa i zatok przynosowych jest procesem ciągłym - rozpoczyna się w życiu płodowym i kończy się w drugiej dekadzie życia. Komórki sitowe oraz zatoki szczękowe są obecne u noworodków, natomiast pełną dojrzałość osiągają około 10 roku życia. Przewlekłe zapalenie zatok u dzieci wymaga kompleksowego podejścia. Zatoki klinowe rozwijają się w wyniku pneumatyzacji kości klinowych. Proces ten rozpoczyna się w 9 miesiącu życia i trwa do 12–14 roku życia. Natomiast zatoki czołowe rozwijają się w wyniku pneumatyzacji sitowia przedniego, a swoje ostateczne wymiary osiągają około 19 roku życia.
Objawy zapalenia zatok u dziecka i diagnostyka
Zapalenie zatok nosa (rhinosinusitis) to termin, który opisuje grupę schorzeń, dla których cechą wspólną jest stan zapalny błony śluzowej nosa i zatok przynosowych. Zmiany zapalne przeważnie dotyczą zatok szczękowych i komórek sitowia przedniego. Same zatoki wyścielone są z komórek podstawnych, kubkowatych (produkujących śluz) oraz walcowatych, które mogą być urzęsione lub bezrzęskowe. Ruch rzęsek odpowiada za transport śluzowo-rzęskowy. Obecny stan zapalny błony śluzowej prowadzi do niedrożności kompleksów ujściowo-przewodowych, a towarzyszący temu obrzęk błony śluzowej blokuje naturalne ujścia zatok, upośledzając czynność rzęsek i powodując zaleganie patologicznej wydzieliny w jamach nosa.
Według aktualnych wytycznych europejskich, pochodzących z 2020 r., wyróżniamy cztery główne objawy zapalenia zatok u dziecka w przypadku przewlekłego stanu:
- niedrożność nosa
- katar
- ból / rozpieranie twarzy
- kaszel
W procesie diagnostycznym konieczne jest stwierdzenie co najmniej dwóch objawów, a jednym z nich musi być niedrożność nosa lub katar. Czas utrzymywania się objawów wynosi ≥ 12 tygodni. Rekomendacje EPOS podkreślają, że konieczne jest zebranie wywiadu w kierunku objawów alergicznych, tj. kichanie, świąd oczu i nosa, wodnista wydzielina z nosa. W przypadku podejrzenia alergii należy wykonać testy alergiczne. W badaniu przedmiotowym, poza pełnym badaniem laryngologicznym, zalecana jest endoskopia jam nosa. Natomiast tomografia komputerowa zatok bez kontrastu pozostaje złotym standardem do oceny stopnia zaawansowania zmian zapalnych.
Zatoki przynosowe dzieci - leczenie: standardowe metody terapii
Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych (ang. chronic rhinosinusitis) u dzieci jest najczęściej konsekwencją częstych infekcji górnych dróg oddechowych, niezakończonego jeszcze w tym okresie procesu rozwoju twarzoczaszki, niedojrzałości układu odpornościowego, współistnienia przerostu migdałka gardłowego, alergii oraz innych chorób ogólnoustrojowych (mukowiscydozy, polipów, pierwotnej dyskinezy rzęsek). Proponowane leczenie zachowawcze zatok przynosowych dzieci to najczęściej:
- płukanie jam nosa w celu poprawy transportu śluzowo-rzęskowego;
- steroidowe leki donosowe, działając przeciwzapalnie, zmniejszają obrzęk i nadreaktywność błony śluzowej nosa;
- antybiotyki.
W przypadku leczenia operacyjnego przewlekłego zapalenia zatok u dzieci jednym z pierwszych kroków zabiegowych jest adenotomia - wycięcie migdałka gardłowego. Powiększony migdał jest rezerwuarem dla bakterii biorących udział w powstawaniu przewlekłego stanu zapalnego, skutkuje pogorszeniem drożności nosa i transportu śluzowo-rzęskowego. Ustąpienie objawów przewlekłych stanów zapalnych zatok przynosowych obserwuje się u blisko 70% pacjentów poddanych adenotomii. Kolejnym krokiem może być endoskopowe leczenia operacyjne mające na celu przywrócenie drenażu i prawidłowej wentylacji zatok poprzez poszerzenie ich naturalnych ujść.
Jak leczyć przewlekłe zapalenie zatok u dzieci z pomocą osteopatii
W jaki sposób terapia osteopatyczna może być terapią wspomagającą w przypadku przewlekłych stanów zapalnych u dzieci? Osteopatia oferuje dodatkowe możliwości w zakresie jak leczyć przewlekłe zapalenie zatok u dzieci. Przede wszystkim jest w stanie wspomóc system żylno-limfatyczny dziecka w przypadku zastojów płynów lokalnie w obrębie twarzoczaszki. Podejście osteopatyczne w leczeniu zatok polega na wspomaganiu naturalnych mechanizmów drenażowych organizmu. Dodatkowo przy współudziale prawidłowo funkcjonujących przepon osteopata dla dzieci może wspomóc mechanizm regulacji różnicy ciśnienia płynów pomiędzy jamami ciała.
Osteopatyczna ocena z punktu widzenia zaburzeń wisceralnych również będzie wskazana w przypadku dzieci z przewlekłymi zapaleniami zatok. Opierając się na wiedzy dotyczącej tkanki limfoidalnej związanej z błoną śluzową, która w systemie naczyń połączonych współreaguje w obszarze jelit (GALT gut-associated lymphoid tissue) oraz jam nosowych NALT (nasal-associated lymphoid tissue), warto podkreślić ten aspekt w kompleksowym leczeniu dziecięcych zatok. Akademia Osteopatii oferuje specjalistyczne szkolenia pogłębiające wiedzę dotyczącą tego, jak leczyć przewlekłe zapalenie zatok u dzieci z wykorzystaniem technik osteopatycznych.
Jeśli interesuje Cię osteopatia i pogłębianie wiedzy na temat wspierania leczenia przewlekłego zapalenia zatok u dzieci, zachęcamy do odwiedzenia jednego z oddziałów Akademii Osteopatii:
Materiały:
- Scuderi AJ, Harnsberger HR, Boyer RS. Pneumatization of the paranasal sinuses: Normal features of importance to the accurate interpretation of CT scans and MR images. AJR Am J Roentgenol, 1993; 160(5): 1101–04.
- European Position Paper on Rhinosinusitis and Nasal Polyps, EPOS
- Hamilos DL. Pediatric chronic rhinosinusitis. Am J Rhinol Allergy, 2015; 29(6): 414–20.
- Bietzke SE, Shin JJ, Choi S, Lee JT, Parikh SR, Pena M i wsp. Clinical consensus statement: Pediatric chronic rhinosinusitis. Otolaryngol Head Neck Surg, 2014; 151(4): 542–53.
Neff L, Adil EA. What is the role of the adenoid in pediatric chronic rhinosinusitis? Laryngoscope, 2014; 125(6): 1282–83.
