Aparat wzrokowy człowieka jest zarządzany motorycznie przez 6 mięśni szkieletowych. Nerw bloczkowy i pozostałe nerwy czaszkowe odgrywają kluczową rolę w motoryce oka, zaś cztery z nich zaopatrywane są przez nerwy czaszkowe okoruchowe (n. III, n. oculomotorius). Pozostałe dwa mięśnie tego systemu są unerwiane przez nerw bloczkowy (n. IV, n. trochlearis) oraz nerw odwodzący (n. VI, n. adbucens), nie posiadające komponenty autonomicznego układu nerwowego.
Nerw bloczkowy i jego rola w aparacie wzrokowym człowieka
Nerw bloczkowy, czwarty i jednocześnie najmniejszy z nerwów czaszkowych zaopatruje mięsień skośny górny oka. Ciała komórek dolnych neuronów ruchowych tworzą jądro bloczkowe, które znajduje się w nakrywce śródmózgowia. Neurony ruchowe z jądra bloczkowego unerwiają przeciwstronny mięsień skośny górny gałki ocznej.
-
Aksony, które wychodzą z jądra bloczkowego przebiegają grzbietowo wokół szarej substancji okołowodociągowej i wodociągu mózgu.
-
Na wyjściu z śródmózgowia krzyżują się (stąd unerwiają przeciwstronne mięśnie skośne górne).
-
Kontynuują swój przebieg brzusznie wokół szypuły mózgowej, aby przejść między tylnymi tętnicami mózgowymi i górnymi tętnicami móżdżkowymi.
Następnie nerw bloczkowy 'przebija' oponę twardą między wolnymi i przyrośniętymi brzegami namiotu móżdżku, wchodzi do zatoki jamistej wraz z nerwami czaszkowymi okoruchowymi i trójdzielnymi (gałąź oczna i szczękowa), bocznie do tętnicy szyjnej wewnętrznej. Opuszcza zatokę jamistą i wchodzi do oczodołu przez szczelinę oczodołową górną, powyżej pierścienia ścięgnistego. Następnie nerw biegnie przyśrodkowo, blisko stropu oczodołu i ukośnie nad mięśniem dźwigaczem powieki górnej, aby dotrzeć do mięśnia skośnego górnego. Tutaj nerw dzieli się na trzy lub więcej gałęzi, które wchodzą do włókien mięśniowych skośnego górnego.
Aparat wzrokowy człowieka - ruchy oka i badanie optometryczne
Ścięgno mięśnia skośnego górnego przechodzi przez bloczek chrząstki włóknistej w tkance łącznej górnego przednio-przyśrodkowego rogu oczodołu, a następnie skręca tylno-bocznie, aby wsunąć się do twardówki w górnym bocznym tylnym kwadrancie oka. Skurcz mięśnia pociąga zatem tylno-boczną powierzchnię gałki ocznej do przodu.
-
Porażenie nerwu IV powoduje porażenie lub niedowład mięśnia skośnego górnego.
-
Zauważa się wówczas ograniczenie ruchu gałki ocznej w dół i w przywiedzeniu.
-
Badanie optometryczne powinno uwzględniać ocenę ruchomości gałki ocznej.
Funkcją nerwu odwodzącego jest przemieszczanie oka bocznie od linii środkowej. Ciało komórek (jądro odwodzące) znajduje się w moście a aksony wychodzą z brzusznej części pnia mózgu w połączeniu mostowo-rdzeniowym. Nerw bloczkowy biegnie rostralnie (w kierunku czołowym) i lekko bocznie w przestrzeni podpajęczynówkowej tylnego dołu czaszki, 'przebijając' oponę twardą w punkcie bocznym do grzbietu siodła kości klinowej. Biegnie dalej do przodu między opona twardą a wierzchołkiem skalistym kości skroniowej, gdzie wykonuje ostre, prostopadłe zagięcie nad wierzchołkiem i wchodzi do zatoki jamistej.
Współpraca optometrysty i osteopaty w diagnostyce i terapii zaburzeń wzroku
W obrębie zatoki jamistej n. abducens jest położony bocznie do tętnicy szyjnej wewnętrznej i przyśrodkowo względem nerwów czaszkowych - okoruchowych, bloczkowych oraz trójdzielnego (gałązki ocznej i szczękowej). Następnie nerw odwodzący opuszcza zatokę jamistą i wchodzi do oczodołu na przyśrodkowym końcu górnej szczeliny oczodołowej. Tam otoczony jest pierścieniem ścięgnistym, który stanowi punkt początku dla czterech mięśni prostych oka. Nerw wchodzi do głębokiej powierzchni mięśnia prostego bocznego, który zaopatruje.
-
Optometrysta w procesie diagnostycznym ocenia wszelkie zaburzania ruchomości gałki ocznej.
-
Badanie optometryczne obejmuje również wady wzroku u dziecka (np. zez), które mogłyby być wynikiem nieprawidłowego funkcjonowania nerwów czaszkowych, m.in. n. abducens, jak i samych mięśni gałki ocznej.
Osteopatyczne badanie wzroku może uzupełnić diagnostykę optometryczną. Współpraca optometrysty i osteopaty jest w stanie sprawdzić na podstawie wiedzy anatomicznej, czy na przebiegu nerwów czaszkowych w obszarze sąsiadujących z nimi struktur anatomicznych (np. namiotu móżdżku, opony twardej) jak i systemów kranialnego oraz żylnego (zatoki jamistej) nie pojawiły się zaburzenia ruchomości tkanek, które mogą utrudniać codzienne funkcjonowanie tychże nerwów, jak i mięśni zaopatrujących motorycznie gałki oczne dziecka.
Osteopatyczne badanie wzroku może stanowić cenne uzupełnienie klasycznego badania optometrycznego, a aparat wzrokowy człowieka wymaga kompleksowej diagnostyki. Współpraca optometrysty i osteopaty może przynieść korzyści w przypadkach, gdy standardowe metody leczenia nie przynoszą oczekiwanych rezultatów.
Jeśli chcesz pogłębić wiedzę o tym, jak osteopatia oraz współpraca optometrysty i osteopaty może wspomóc pracę z aparatem wzrokowym człowieka, odwiedź jeden z oddziałów Akademii Osteopatii:
