Wsparcie osteopatyczne po operacji serca stanowi istotny element kompleksowej rehabilitacji kardiologicznej. Obecnie złotym standardem operacyjnego leczenia choroby wieńcowej jest rewaskularyzacja naczyń wieńcowych tj. CABG (Coronary Artery Bypass Grafting): pomostowanie aortalno-wieńcowe wykonywane z krążeniem pozaustrojowym, na sercu zatrzymanym kardioplegią lub na sercu bijącym bez klemu zakładanego na aortę. OPCAB (Off-Pump Coronary Artery Bypass): pomostowanie aortalno-wieńcowe bez użycia krążenia pozaustrojowego, na bijącym sercu.
Osteopatia po operacji CABG
Procedura CABG, zwłaszcza gdy jest wykonywana z użyciem sternotomii pośrodkowej, ministernotomii lub bocznej minitorakotomii, sprzyja powstawaniu zrostów otrzewnowych po operacji. Innym czynnikiem, który może spowolnić przebieg pooperacyjny, jest jednostronny ból barku rodzaj dolegliwości bólowej, która może dotyczyć nawet 97% pacjentów poddawanych pomostowaniu CABG. Po sternotomii bolesne mogą być także inne obszary ciała, takie jak okolica szyi (niespecyficzny ból szyi), co powoduje zwiększone przyjmowanie leków przeciwbólowych przez pacjenta. Nerw przeponowy może ulec przejściowemu lub trwałemu uszkodzeniu (nawet u 75% pacjentów), co skutkuje jednostronnym uniesieniem przepony, a w najcięższych przypadkach – dysfunkcją obu kopuł przepony. Nerwy międzyżebrowe ulegają strukturalnym i funkcjonalnym zmianom w obrębie osłonki mielinowej i oponowej, a także dochodzi do powstawania zwłóknień.
Terapia osteopatyczna po operacji serca i jej skuteczność
W literaturze amerykańskiej i europejskiej opisuje się zastosowanie różnych technik osteopatycznych w opiece pooperacyjnej pacjentów po zabiegach kardiochirurgicznych. Terapia osteopatyczna po operacji serca może obejmować szereg procedur, które mają na celu poprawę stanu pacjenta, w tym:
- rozluźnianie mięśniowo-powięziowe w obrębie górnego otworu klatki piersiowej;
- poprawę ruchomości klatki piersiowej;
- regulację aktywności autonomicznego układu nerwowego;
- dekompresję podpotyliczną.
Celem stosowania wsparcia osteopatycznego po operacji serca jest:
- zmniejszenie bólu pooperacyjnego,
- poprawa czynności płuc (mierzona pojemnością życiową – VC, ang. vital capacity),
- skrócenie czasu hospitalizacji,
- poprawa wydolności tlenowej,
- usprawnienie krążenia obwodowego,
- zwiększenie wskaźnika, oraz saturacji krwi żylnej (mieszanej).
Ponadto, zmniejszenie bólu pooperacyjnego wiązało się z poprawą wyników psychiatrycznych. Rehabilitacja kardiologiczna wzbogacona o elementy osteopatyczne może przyczynić się do szybszego powrotu do zdrowia.
Techniki osteopatyczne w rehabilitacji po zabiegu kardiochirurgicznym
Mięśniowo-powięziowe rozluźnianie górnego otworu klatki piersiowej stosuje się w celu poprawy drenażu limfatycznego przez przewód piersiowy (ductus thoracicus), który odprowadza chłonkę z kończyn dolnych, jamy brzusznej, lewej części klatki piersiowej, lewej kończyny górnej oraz lewej strony głowy do lewej żyły podobojczykowej. Efekt terapeutyczny osiąga się poprzez rozluźnienie struktur tkanki łącznej, co sprzyja poprawie ruchomości mechanicznej górnych żeber w okolicy połączenia lewej żyły szyjnej wewnętrznej i żyły podobojczykowej. W rezultacie mechaniczne uwalnianie zapewnia lepszy drenaż limfatyczny, który z kolei reguluje przekrwienie tkanek i zwiększone ciśnienie żylne ośrodkowe, spowodowane upośledzonym drenażem limfatycznym pooperacyjnym u pacjentów po operacji kardiochirurgicznej. Osteopatia po operacji serca obejmuje również następujące techniki:
- technika rib raising (unoszenia żeber) - ma na celu poprawę ruchomości klatki piersiowej, zwiększenie drenażu limfatycznego oraz modulację aktywności układu współczulnego, którego pobudzenie jest nasilone w chorobach serca;
- uwolnienie mięśni szyjnych i dekompresja podpotyliczna - mają na celu zmniejszenie hipertoniczności mięśni spowodowanej przede wszystkim rozciąganiem mięśni szyjnych w okresie okołooperacyjnym i intubacją tchawicy.
Rehabilitacja po zabiegu kardiochirurgicznym z elementami osteopatii koncentruje się na poprawie funkcjonalności całego organizmu, a nie tylko samego serca. Naczynia krwionośne są unerwione przez zazwojowe włókna współczulne, dlatego inhibicja układu współczulnego może prowadzić do zmniejszenia skurczu naczyń, obniżenia częstości skurczów serca, rozszerzenia oskrzeli oraz redukcji wydzieliny w drogach oddechowych.
Korzyści z rehabilitacji kardiologicznej wspomaganej osteopatią
Podstawą uwalniania mięśni przykręgosłupowych jest dekompresja korzeni nerwowych C3–C5, które obejmują początek nerwu przeponowego. Uwolnienie mięśni podpotylicznych ma na celu „odbarczenie" części przywspółczulnej autonomicznego układu nerwowego poprzez zmniejszenie hipertoniczności nerwu błędnego, co z kolei może zapobiec możliwa bradyarytmia (zmniejszenie częstości skurczów serca) i działanie inotropowe ujemne (zmniejszenie kurczliwości mięśnia sercowego).
Podsumowując, na podstawie aktualnie dostępnych (choć wciąż nielicznych) badań, osteopatia może stanowić cenne wsparcie w opiece nad pacjentami po zabiegach kardiochirurgicznych, zwłaszcza w kontekście poprawy funkcjonalnej. Terapia osteopatyczna po operacji serca może znacząco przyczynić się do skutecznej rehabilitacji kardiologicznej i szybszego powrotu do zdrowia.
Jeśli jesteś zainteresowany pogłębieniem wiedzy na temat wsparcia osteopatycznego po operacji serca i tym, jak osteopatia może wspomóc proces rehabilitacji, zapraszamy do jednego z oddziałów Akademii Osteopatii:
Piśmiennictwo:
- Bordoni, B.; Escher, A. Pericardial Adhesion and Chronic Non-Specific Neck Pain following Thoracentesis: An Osteopathic Approach. Clin. Pract. 2023, 13, 1313–1318. https://doi.org/10.3390/ clinpract13060117
- Filippos-Paschalis Rorris, Eleni-Anna T. Skouteli, Konstantinos Papakonstantinou, Lydia Kokotsaki, Evangelos Skotiniotis, John Kokotsakis. Osteopathic manipulative treatment in cardiac surgery patients: A systematic review. International Journal of Osteopathic Medicine, Volume 46, 2022, Pages 29-35, https://doi.org/10.1016/j.ijosm.2022.10.005.
- McGonegal C, Bhatti S, Carrasquillo J, Potesta MA, Kavulich J, Toldi J. Effectiveness of Osteopathic Manipulative Treatment on Hemodynamic and Pulmonary Response in Coronary Artery Bypass Graft Patients: A Meta-Analysis. Cureus. 2024 Aug 27;16(8). doi: 10.7759/cureus.67968.
- Vittorio Racca, Bruno Bordoni, Paolo Castiglioni, Maddalena Modica, Maurizio Ferratini. Osteopathic Manipulative Treatment Improves Heart Surgery Outcomes: A Randomized Controlled Trial,The Annals of Thoracic Surgery, Volume 104, Issue 1, 2017, 145-152, https://doi.org/10.1016/j.athoracsur.2016.09.110.
