Skolioza idiopatyczna to złożona deformacja kręgosłupa, która dotyka znaczną część młodzieży, szczególnie w okresie intensywnego wzrostu. Jej etiologia pozostaje nieznana, co sprawia, że diagnostyka oraz terapia są wyzwaniem zarówno dla pacjentów, jak i specjalistów. W kontekście osteopatii podejście do skoliozy wymaga holistycznej analizy strukturalnych i funkcjonalnych aspektów ciała, co może przyczynić się do skuteczniejszego zarządzania tym schorzeniem. Osteopaci, poprzez zastosowanie specyficznych technik manualnych oraz indywidualnie dobranych ćwiczeń, mają na celu nie tylko korekcję skrzywienia, ale także poprawę ogólnej jakości życia pacjentów.
Skolioza idiopatyczna - definicja
Jak pisze René Zweedijk wraz z współautorami w swym artykule, A.T. Still nie wspominał o skoliozach w swoich pracach, jedynie o bocznych skrzywieniach kręgosłupa wynikających z dysfunkcji stawów. W pracach Sutherlanda można przeczytać, że skolioza była powiązana z dysfunkcją czaszki. Natomiast Barral mówił o związku skoliozy z dysfunkcjami trzewnymi.
Skolioza definiowana jest jako trójwymiarowa deformacja kręgosłupa. Schorzenie to występuje u około 3% populacji, częściej diagnozowane jest u dziewcząt niż u chłopców, w stosunku 8:1. Czynniki etiologiczne do tej pory nie są w pełni poznane. Najczęściej mówi się o wieloczynnikowej przyczynowości, na którą składają się predyspozycje genetyczne, wpływy środowiskowe oraz cechy osobnicze.
Skolioza pochodzenia idiopatycznego jest najmniej poznaną, a zarazem najbardziej interesującą z pespektywy formy i funkcji jednostką chorobową. Jak pisze Zweedijk, w przypadku skoliozy idiopatycznej najbardziej powszechne są cztery typy wzorców jej krzywizn:
- jednołukowa w odcinku piersiowym (90% łuków krzywizn jest po stronie prawej);
- jednołukowa w odcinku lędźwiowym (70% łuków krzywizn jest po stronie lewej);
- jednołukowa w odcinku piersiowo-lędźwiowym (80% łuków krzywizn jest po stronie lewej);
- dwułukowa.
Jak wygląda zależność skolioza a osteopatia? Z perspektywy osteopatii skoliozę idiopatyczną można postrzegać z kilku perspektyw ograniczenia ruchomości struktur anatomicznych, które w konsekwencji prowadzą do zmiany strukturalnej kręgosłupa.
Skolioza okiem osteopaty - model mechaniczny
Prezentowany model koncentruje się na utracie elastyczności w obrębie układu mięśniowo-szkieletowego, powięziowego, układu trzewnego (części systemu powięziowego) oraz czaszki. W obrębie twarzoczaszki pierwsze siły mechaniczne, jakie mogą napotkać opór na chrząstkozroście klinowo-potylicznym lub szwach kości czaszki są w stanie pojawić się podczas samego porodu, lub w okresie okołoporodowym.
Kolejny newralgiczny moment w modelu mechanicznym to dysharmonijny wzrost nerwowo-kostny wzdłuż osi podłużnej rdzenia kręgowego podczas dynamicznego rozwoju w kolejnych latach życia dziecka. A co za tym idzie niespójny wzrost przednich oraz tylnych elementów kostnych kręgów sprzyjający powstawaniu skoliozy.
Skolioza idiopatyczna - model neurologiczny
W tym modelu największą uwagę przywiązuje się do roli autonomicznego układu nerwowego (ANS) i somatycznego układu nerwowego mających wpływ na tworzenie się skoliozy. W tym modelu podkreśla się także zależność układu autonomicznego z układem hormonalnym.
Skolioza a osteopatia - model krążeniowo-oddechowy
Koncentruje się głównie na wpływie systemu tętniczego na występowania skoliozy idiopatycznej. Ratclife opisał znaczenie rozwoju skoliozy u dzieci, obserwując rozległą sieć anatomiczną naczyń śródkostnych kręgów. W wieku 7 lat sieć ta zaczyna się zmieniać, a wieku 15 lat osiąga dorosłą formę, co może mieć wpływ na pojawienie się skoliozy. W 90% przypadków skolioz w odcinku piersiowym, łuk skrzywienia znajduje się po stronie prawej, ale już w przypadku pacjentów z dekstrokardią (sercem po prawej stronie) skolioza przybiera łuk lewostronny.
Zatem według niektórych badaczy wypukłość skoliozy jest zależna od orientacji narządów, w tym przypadku serca i łuku aorty. Ale nie została rozwikłana kolejność przyczynowo-skutkowa. Natomiast Sevastic opisuje znaczenie długiej tętnicy międzyżebrowej po prawej stronie w powstawaniu prawostronnej wypukłej skoliozy.
Model metaboliczny skoliozy idiopatycznej
Ten model i wpływ układu hormonalnego jest powszechnie znany jako przyczyna powstawania skolioz idiopatycznych. Fakt, że u dziewcząt skolioza idiopatyczna rozwija się częściej w okresie dojrzewania, wskazuje na istotną korelację z układem hormonalnym. Niektóre z zaangażowanych hormonów w diagnostyce skoliozy to parathormon, witamina D i fosfataza alkaiczna. Niedobory tych hormonów wskazują na niską gęstość mineralną i ujemny bilans wapniowy. U dzieci ze skoliozą idiopatyczną zauważono również podwyższony hormon wzrostu, a obniżone FSH, LH i estradiol. Progesteron i testosteron były wyższe. Natomiast mechanizm tego zjawiska nie jest jeszcze w pełni poznany, co jest przyczyną a co skutkiem.
Model psychospołeczny - skolioza idiopatyczna
W tym aspekcie stres środowiskowy jest wymieniany na pierwszym miejscu. A zaraz po nim nieprawidłowe odżywianie, używki, leki, toksyny, czy wysoki poziom miedzi, cynku i niski poziom selenu.
Zatem osteopata z wielu perspektyw może współprowadzić terapię dziecka ze skoliozą pochodzenia idiopatycznego. Dzięki zrozumieniu mechanizmów biomechanicznych oraz wpływu napięć mięśniowych na postawę ciała osteopata jest w stanie wspierać rozwój prawidłowych wzorców ruchowych. Współpraca z innymi specjalistami, takimi jak fizjoterapeuci czy ortopedzi, pozwala na stworzenie kompleksowego planu terapeutycznego, który uwzględnia indywidualne potrzeby pacjenta oraz jego możliwości rozwojowe.
Jeśli zainteresowało Cię zagadnienie osteopatii w kontekście skoliozy idiopatycznej, zapraszamy do oddziałów Akademii Osteopatii:
Zweedijk, R. , Tylleman, C. Schwind, P. Scoliosis and Osteopathy. ACTA SCIENTIFIC Orthopaedics, 2020, 3; 9: 30-43.
