Proces porodu jest złożonym mechanizmem, wymagającym współdziałania wielu czynników fizjologicznych. Wysokie ciśnienie podczas porodu, a także siły kompresji i trakcji, odgrywają tutaj kluczową rolę. Te mechanizmy wpływają na zdrowie matki i dziecka, a ich zrozumienie jest niezbędne dla profesjonalistów w dziedzinie osteopatii. Kompresja, wynikająca z intensywnych skurczów macicy, oraz trakcja, będąca efektem przechodzenia dziecka przez kanał rodny, mają znaczący wpływ na układ kostno-mięśniowy obojga.
Siły kompresji podczas porodu i ich wpływ na noworodka
Z biomechanicznego punktu widzenia, poród naturalny lub poród wspomagany z wykorzystaniem próżniociągu lub kleszczy to proces, podczas którego działają siły mechaniczne z określonym kierunkiem i wartością na ciało noworodka. Przykładami tych sił są:
- siła skurczów mięśni gładkich macicy,
- siła skurczów mięśni szkieletowych oraz przepony oddechowej matki podczas drugiej fazy porodu (manewr Valsalvy),
- ciśnienie wewnątrzmaciczne,
- siły mechaniczne w trakcie porodu wspomaganego (tj. siła podciśnienia próżnociągu oraz siła generowana podczas porodu kleszczowego).
Tkanki, ze względu na swoje właściwości wiskoelastyczności mają możliwość stawiania oporu działającym względem nich siłom mechanicznym. Wypadkowa kierunków sił działających na struktury makroskopowe, tj. tkanki miękkie, narządy wewnętrzne, stawy, kości, czy membrany jest zależna od indywidualnego przebiegu porodu, warunków anatomicznych miednicy matki oraz wielkości i ułożenia płodu.
Niestety, zbyt duże wartości tych sił lub zbyt długi czas ich działania, np. podczas przedłużającego się porodu mogą doprowadzić do zmian w zachowaniu się submikroskopowych i mikroskopowych struktur anatomicznych, które także stawiają fizyczny opór siłom mechanicznym. W efekcie może dojść do zmiany lub ograniczenia ruchomości makroskopowych struktur, tj. kości, stawy, powięź, czy membrany. A w konsekwencji może ulec zmianie jakość ukrwienia i przepływu płynów w danej przestrzeni ciała noworodka.
Skutki tychże zaburzeń somatycznych mogą być krótkotrwałe lub długotrwałe w zależności od indywidualnych procesów fizjologicznych u danego dziecka oraz samych wartości i czasu trwania danych wektorów sił fizycznych.
Inżynierowie zaczęli dokładniej przyglądać się tej tematyce. Dotychczasowe doniesienia naukowe opisują wieloaspektowe badania z wykorzystaniem manometrów, tensometrów lub cewników do wykonywania pomiarów. Obecnie opracowywane są modele obliczeniowe, aby uwzględnić biomechaniczny wpływ porodu na tkanki matki i płodu. Prowadzone są badania eksperymentalne, aby zrozumieć, w jaki sposób tkanki matki przystosowują się do sił wewnątrzmacicznych na początku porodu.
Wpływ porodu na tkanki matki i dziecka - do jakich wniosków udało się dojść do tej pory?
Badacze podają, że wartości ciśnienia wewnątrzmacicznego podczas porodu w pierwszej jego fazie prezentują się w następujący sposób:
- ciśnienie podstawowe macicy wynosi średnio 10 do 15 mmHg,
- szczytowe ciśnienie macicy w pierwszym etapie porodu waha się od 10 do 50 mmHg (może też wynieść nawet 60 do 70 mmHg).
Natomiast wartości ciśnienia wewnątrzmacicznego w drugiej fazie porodu wraz z skurczami partymi prezentują się następująco:
- średnie ciśnienie szczytowe macicy wynosi 113,8 mmHg (u wieloródki), 120,9 mmHg (u pierworódki)
- inne badanie donosi o wartościach średniego ciśnienia szczytowego macicy w granicach od 140 do 150 mmHg.
Naukowcy pokusili się, by przeliczyć matematycznie wartości ciśnienia wewnątrzmacicznego na wartości sił mechanicznych (w niutonach) kurczącej się macicy na określoną powierzchnię ciała dziecka. I tak, siła skurczów macicy wyniosła 54 N podczas skurczów i 120 N* podczas skurczów z przemieszczaniem się płodu w kierunku kanału rodnego. Jedno z study case wskazało, że siła skurczu w okolicy szyjki macicy o wartości 84 N doprowadziła do tymczasowego uszkodzenia splotu barkowego u płodu (zostało przeliczone realne ciśnienie próżnociągu).
Natomiast dane dotyczące średniej siły trakcyjnej przy zastosowaniu kleszczy mówią o wartościach od 154 N do 188 N. Zanotowano też jednorazową siłę o wartości 489 N (study case). W przypadku próżnociągu z przeliczeniem jednostek mmHg na N wartości wyniosły od 113 N do 132 N.
Wśród doniesień pojawiło się kilka artykułów dotyczących siły trakcyjnej realizowanej przez osobę odbierającą poród. Klinicysta z wykorzystaniem symulatora przykładał siłę do głowy dziecka podczas symulacji, gdzie maksymalna przyłożona siła wahała się od 32 N do 135 N a siła przyłożona podczas dystocji barkowej wahała się od 6 do 250 N.
Rola i wsparcie osteopaty po porodzie
Postępowanie osteopatyczne w przypadku noworodków urodzonych siłami natury, lecz w wyniku przedłużającego się porodu lub z trudnościami w poborze pokarmu zaraz po porodzie może mieć znaczący wpływ na dalsze funkcjonowanie dziecka.
Długotrwały poród może prowadzić do licznych dolegliwości zarówno u matki, jak i u noworodka. W takich przypadkach wsparcie osteopaty po porodzie może przyczynić się do znacznego złagodzenia bólu, przyspieszenia procesów regeneracyjnych oraz poprawy ogólnego samopoczucia.
Osteopatia noworodków zajmuje się diagnozowaniem i leczeniem problemów wynikających z trudnych porodów. Osteopata, stosując delikatne techniki manualne, może pomóc w łagodzeniu napięć w ciele noworodka, które powstały w wyniku kompresji i trakcji podczas porodu. Więcej informacji na temat tego, jak osteopatia może wspierać najmłodszych pacjentów, znajdziesz na stronie Akademii Osteopatii.
Odpowiednia interwencja osteopatyczna może znacząco poprawić jakość życia noworodka oraz wspierać młode matki w ich powrocie do pełnej sprawności po porodzie. Osteopatia pediatryczna oferuje szeroki zakres technik, które są dostosowane do delikatnych struktur ciała dziecka, co czyni ją niezwykle skuteczną formą terapii po trudnych porodach.
*przelicznik jednostek miar sił, np.120 N to 12,24 kg
Materiały:
- Grimm, MJ. Forces Involved with Labor and Delivery—A Biomechanical Perspective. Bioengineering for Women’s Health, Volume 49:1819–1835, 2021.
- Allen, R. H., and E. D. Gurewitsch. Temporary Erb-Duchenne palsy without shoulder dystocia or traction to the fetal head. Obstet. Gynecol. 105:1210–1212, 2005.
- Lindgren, C., and C. Symth. Measurement and interpretation of the pressures upon the cervix during normal and abnormal labour. J. Obstet. Gynaecol. Br. Emp. 68:901–915, 1961
- Oláh, K. S., H. Gee, and J. S. Brown. The effect of cervical contractions on the generation of intrauterine pressure during the latent phase of labour. BJOG An Int. J. Obstet. Gynaecol. 101:341–343, 1994.
- Peisner, D. B. A device that measures the pulling force and vector of delivering a baby. Am. J. Obstet. Gynecol. 205(221):e1–7, 2011.
