Przyzębie pełni kluczową rolę w procesach propriocepcji, co ma szczególne znaczenie w diagnostyce i leczeniu stomatologicznym. Propriocepcja a zęby to zagadnienie fundamentalne dla zrozumienia mechanizmów sterowania siłą żucia. Więzadła przyzębne oraz ozębna stanowią struktury odpowiedzialne za dostarczanie informacji do centralnego układu nerwowego o położeniu zębów w przestrzeni. Terapia manualna w stomatologii wykorzystuje tę wiedzę w celu przywrócenia prawidłowej funkcji układu stomatognatycznego.
Anatomia i funkcje więzadeł przyzębia w propriocepcji
Uzębienie osoby dorosłej składa się z 32 zębów. W każdym kwadrancie jamy ustnej znajdują się dwa zęby sieczne, jeden kieł, dwa zęby przedtrzonowe i trzy zęby trzonowe (2-1-2-3). Ząb zbudowany jest z trzech twardych tkanek: zębiny, szkliwa i cementu. Dzięki aparatowi zawieszeniowemu zęba jest on sprężyście utrzymany w zębodole i może wykonywać minimalne ruchy w jego obrębie. Pomiędzy korzeniem zęba a kością wyrostka zębodołowego przebiegają naczynia i nerwy.
-
Więzadła przyzębne zawierają bogate zakończenia nerwowe, które dostarczają informacji proprioreceptywnych, umożliwiając zębom adaptację do działających na nie sił.
-
Zaburzenia funkcjonowania tego układu mogą prowadzić do nieprawidłowej percepcji obciążenia oraz powstawania bólu.
-
Propriocepcja a zęby to relacja oparta na sygnałach nerwowych przekazywanych przez ozębną.
Anatomia więzadeł przyzębia (periodontal ligament, PDL) obejmuje włóknistą tkankę łączną położoną pomiędzy cementem korzeniowym a blaszką zbitą kości wyrostka zębodołowego. Struktura ta składa się z włókien kolagenowych (m.in. włókien Sharpeya), fibroblastów, komórek progenitorowych, naczyń krwionośnych i limfatycznych oraz gęstej sieci włókien nerwowych.
Propriocepcja a zęby - mechanizmy propriocepcji w układzie stomatognatycznym
Więzadła przyzębia pełnią podwójną rolę: mechaniczną i sensoryczną. Z jednej strony utrzymują ząb w zębodole, amortyzują siły żucia i rozkładają obciążenia na kość wyrostka, z drugiej - dzięki obecności licznych mechanoreceptorów i nocyceptorów - stanowią istotny element systemu czuciowego układu stomatognatycznego.
-
W więzadłach przyzębia znajdują się mechanoreceptory typu Ruffiniego (niskoprogowe, wolno adaptujące się mechanoreceptory typu II), które reagują na rozciąganie i ucisk, odpowiadają za czucie dotyku, ciągłe rozciąganie i zmiany naprężenia włókien.
-
Dostarczają informacji proprioceptywnych - m.in. o kierunku i wielkości siły działającej na ząb - co umożliwia precyzyjne sterowanie siłą żucia i chroni ząb przed przeciążeniem.
-
Stanowią najliczniejszą grupę mechanoreceptorów w PDL i kluczowe ogniwo w odruchach żucia oraz percepcji dotyku zębów.
-
Nocyceptory, czyli wolne zakończenia nerwowe, informują z kolei o bólu i potencjalnym uszkodzeniu.
Impulsy z PDL biegną gałęziami nerwu trójdzielnego (V2 – szczękowego, V3 – żuchwowego) do zwoju trójdzielnego, a następnie do jądra czuciowego trójdzielnego w pniu mózgu. Informacje te są integrowane z sygnałami z mięśni żucia, stawu skroniowo-żuchwowego i mięśni szyi, tworząc tzw. pętlę odruchową żucia. Ozębna jest bogato unerwiona, co zapewnia wysoką czułość na bodźce mechaniczne.
Terapia manualna w stomatologii i jej wpływ na propriocepcję
Terapia manualna w stomatologii, w tym osteopatyczne leczenie manipulacyjne (OMT), poprzez wpływ na struktury więzadłowe i ich propriocepcję, może wspomagać korekcję zaburzeń funkcjonalnych oraz modulować przewodnictwo bólowe. Dysfunkcje somatyczne mogą wynikać z urazu, a także być efektem leczenia stomatologicznego lub zabiegów chirurgicznych w obrębie jamy ustnej. Do najczęstszych lezji zalicza się zmiany wewnątrzkostne w obrębie szczęki i żuchwy oraz obecność martwych zębów.
-
Terapia OMT, jako uzupełnienie leczenia stomatologicznego, może obejmować pracę z dysfunkcyjnymi zębami (terapia aparatu zawieszeniowego zęba), stawem skroniowo-żuchwowym, powięziami w obrębie głowy i szyi, kośćmi czaszki, ocenę rytmu czaszkowo-krzyżowego, a także terapię odcinka szyjnego i kości gnykowej wraz z mięśniami nadgnykowymi i podgnykowymi.
-
Delikatne techniki osteopatyczne odgrywają istotną rolę w przywracaniu równowagi w osi: zębodoły - staw skroniowo-żuchwowy - czaszka - szyja.
Więzadła przyzębne, mimo zaliczania ich do biernego aparatu stabilizującego ząb, stanowią ważny element odpowiadający za czucie w obrębie głowy. Mimo że więzadła przyzębia zalicza się do biernego aparatu stabilizującego ząb, stanowią one ważny element odpowiadający za czucie w obrębie głowy. Terapia manualna, w tym OMT, może modulować informacje proprioceptywne i wspierać proces leczenia bólu oraz dysfunkcji. Ozębna pełni w tym procesie funkcję kluczowego pośrednika w przekazywaniu informacji proprioceptywnych.
Jeśli chcesz pogłębić wiedzę na temat, jak osteopatia pomaga w propriocepcji i jakie ma znaczenie w praktyce stomatologicznej, odwiedź jeden z oddziałów Akademii Osteopatii:
Piśmiennictwo:
-
Omar Franklin, Molina Marcio Yukio Hassumi Almir Borges Franco. Nociceptors and mechanoreceptors in the periodontal membrane: A Review. IOSR Journal of Dental and Medical Sciences (IOSR-JDMS). 279-0861.Volume 21, Issue 8 Ser.5 (August. 2022), PP 107-117
-
Trulsson M. Sensory-motor function of human periodontal mechanoreceptors. J Oral Rehabil. 2006 Apr;33(4):262-73. doi: 10.1111/j.1365-2842.2006.01629.x. PMID: 16629881.Liem, T. (2022).
-
Praktyka osteopatii czaszkowo-krzyżowej. Tom III: Struktury orofacjalne, gardło, krtań, jama nosowa, oczodół (M. Wójcik & E. Kalecińska, Red.). Wrocław: Wydawnictwo MedPharm. ISBN 978-83-7846-144-9
