Propriocepcja mięśni oka to kluczowy aspekt kontroli motorycznej naszego wzroku. Wrzeciona mięśniowe to jedna z najbardziej licznych i znanych nam grup receptorów czucia głębokiego. Zlokalizowane są w mięśniach szkieletowych zarówno u zwierząt, jak i ludzi. Na początku poprzedniego wieku badacze zakładali, że wrzeciona mięśniowe znajdują się również w zewnętrznych mięśniach oka. Swoje hipotezy, stopniowo w kolejnych latach weryfikowali, badając kręgowce, jak i zwierzęta naczelne. Propriocepcja mięśni oka stanowi istotny element w prawidłowym funkcjonowaniu całego narządu wzroku.
Wrzeciona mięśniowe oka i ich znaczenie w propriocepcji okulomotorycznej
Współcześnie wiemy, że wrzeciona mięśniowe faktycznie znajdują się w mięśniach okoruchowych zwierząt, jak i ludzi. Zostały znalezione m.in. u królików, owiec, świń, krów i człekokształtnych. Posiadają swój własny charakterystyczny rozkład we włóknach mięśniowych. Mają przeważnie nieco prostszą budowę niż wrzeciona znajdujące się w pozostałych mięśniach szkieletowych. Dotychczasowe badania pokazują, że u człowieka mięśnie oka zawierają dużą liczbę wrzecion – więcej na jednostkę masy niż inne ludzkie mięśnie o precyzyjnej kontroli. Propriocepcja okulomotoryczna opiera się na następujących elementach:
-
wrzeciona mięśniowe oka przekazujące informacje o długości mięśni;
-
struktury czuciowe informujące o napięciu mięśni;
-
specjalistyczne receptory odpowiedzialne za propriocepcję systemu okulomotorycznego.
Zakłada się, że te wyspecjalizowane narządy zmysłów przekazują sygnały o długości i napięciu mięśni zewnątrzgałkowych do mózgu, a na podstawie tych informacji mózg oblicza położenie oka.
Zakończenia palisadowe jako elementy propriocepcji systemu okulomotorycznego
Co jeszcze mówią badania o narządach propriocepcji? Narządy ścięgniste Golgiego zostały odnalezione w bardzo małej ilości wśród wielu badanych gatunków, a u człowieka nie zostały ogóle znalezione. Dlatego też morfolodzy wydają się zgadzać, że receptory te nie odgrywają dużej roli w propriocepcji oka, z wyjątkiem być może owiec. Natomiast w doniesieniach naukowców pojawił się opis nowych struktur anatomicznych, którym przyznano niezwykle wysokie znaczenie dotyczące propriocepcji systemu okulomotorycznego. Są to zakończenia palisadowe. I nazwę te otrzymały komórki nerwowe ze względu na swoją charakterystyczną budowę. Zakończenia palisadowe to obwodowe specjalizacje aksonów z bujnymi zakończeniami nerwowymi, które otaczają poszczególne końcówki włókien mięśniowych na połączeniu mięśnia ze ścięgnem. Strukturalnie zakończenia te mają podobieństwa do czuciowych organów ścięgnistych Golgiego i stąd na samym początku uważano, że głównym ich zadaniem jest informacja aferentna. Ale najnowsza badania sugerują, że w zakończeniach palisadowych współwystępują cechy sensoryczne i motoryczne, ich funkcja wciąż pozostaje niejasna. Główne cechy zakończeń palisadowych:
-
cholinergiczny charakter,
-
uwalniają neuroprzekaźnik acetylocholinę,
-
pochodzą z jąder motorycznych mięśni okoruchowych.
Została zakwestionowana teza, że są tylko czuciowymi receptorami, ponieważ ich cechy molekularne i połączeniowe wskazują, że są bardziej zgodne ze strukturami motorycznymi. Udowodniono, że zakończenia palisadowe są cholinergiczne, uwalniają neuroprzekaźnik acetylocholinę i pochodzą z jąder motorycznych mięśni okoruchowych, najprawdopodobniej z neuronów, których aksony tworzą wiele zakończeń motorycznych.
Badania nad zakończeniami palisadowymi wciąż trwają. Interesujące doświadczenia na kotach wykonała międzynarodowa grupa badaczy z Austrii, Niemiec i Hiszpanii pokazując, że unieruchomienie oczu (w wyniku podania toksyny botulinowej), ale nie deprywacja wzrokowa (zasłonięcie oczu opaską), znacząco opóźnia dojrzewanie zakończeń palisadowych. Ponadto po unieruchomieniu oczu liczba zakończeń palisadowych uległa zmniejszeniu. Jak piszą sami naukowcy „Badanie to pokazuje, że unieruchomienie oka, ale nie deprywacja wzrokowa, wpływa na rozwój zakończeń palisadowych. Zakończenia palisadowe rozwijają się w pierwszym miesiącu życia, a obecne ustalenia wskazują, że w tym okresie zakończenia palisadowe są podatne na zaburzenia okulomotoryczne".
Propriocepcja okulomotoryczna w praktyce osteopatycznej
W jaki sposób osteopatia może mieć wpływ na propriocepcję systemu okulomotorycznego? Przede wszystkim zadbanie o jakość funkcjonowania aparatu widzenia oraz jego najbliższego otoczenia, czyli lokalnie obszaru górnego i środkowego piętra twarzy. Poprzez badanie osteopatyczne sprawdzenie, czy na poziomie struktur tkanki łącznej nie pojawił się wzorzec napięciowy, który mógłby zaburzać lub zmniejszać efektywność utrzymania prawidłowego tonusu mięśni okoruchowych, drenażu płynów, czy np. napięcia powięzi Tenona. Wrzeciona mięśniowe oka i ich prawidłowe funkcjonowanie mogą być wspierane przez:
-
techniki osteopatyczne ukierunkowane na tkankę łączną otaczającą gałkę oczną;
-
pracę z napięciami w obrębie czaszki;
-
terapię wspierającą propriocepcję mięśni oka.
Jeśli chcesz pogłębić swoją wiedzę na temat tego, jak osteopatia wspomaga leczenie problemów związanych z narządem wzroku i propriocepcją systemu okulomotorycznego, odwiedź jeden z oddziałów Akademii Osteopatii:
Piśmiennictwo:
-
Donaldson, IML. Th efinction of the proprioceptors of the eye muscle. Department of Neuroscience, University of Edinburgh, The Royal Society. doi 10.1098/rstb.2000.0732.
-
Carrero-Rojas, G. et al. Eye Movements But Not Vision Drive the Development of Palisade Endings. Investigative Ophthalmology & Visual Science October 2022, Vol.63, 15. doi:https://doi.org/10.1167/iovs.63.11.15
