Łagodne napadowe położeniowe zawroty głowy (ang. benign paroxysmal positional vertigo, BPPV) charakteryzują się krótkotrwałymi napadami wirowych zawrotów głowy, wyzwalanych przez zmiany pozycji głowy. Przyczyny położeniowych zawrotów głowy można znaleźć w przemieszczaniu się otolitów w obrębie ucha wewnętrznego. BPPV stanowi do około 50% wszystkich rozpoznań zawrotów głowy.
Położeniowe zawroty głowy - patofizjologia i diagnostyka
Patofizjologia BPPV związana jest z przemieszczaniem się otolitów (kryształków wapnia) w obrębie ucha wewnętrznego – głównie przedsionka i kanałów półkolistych – i nie wynika z uszkodzeń organicznych. Położeniowe zawroty głowy biorą się najczęściej z zajęcia kanału półkolistego tylnego, choć w rzadkich przypadkach może dochodzić do zajęcia wielu kanałów jednocześnie. W porównaniu z postacią jednokanałową, wielokanałowe BPPV częściej wiąże się z urazami głowy. Diagnostyka położeniowych zawrotów głowy obejmuje:
- wywiad kliniczny dotyczący charakteru zawrotów,
- przeprowadzenie manewrów diagnostycznych (np. manewr Dixa-Hallpike'a),
- obserwację oczopląsu, zwykle o charakterze mieszanym,
- badanie nerwów czaszkowych w diagnostyce różnicowej.
Częstość występowania położeniowych zawrotów głowy jest wyższa u kobiet, co tłumaczy się starszym wiekiem i okresem pomenopauzalnym – prawdopodobnie na skutek spadku liczby receptorów estrogenowych. Pacjenci z BPPV skarżą się na nawracające, krótkie epizody zawrotów głowy, które są zwykle prowokowane gwałtownymi ruchami głowy – np. przy patrzeniu w górę, kładzeniu się, przewracaniu w łóżku lub pochylaniu.
Osteopatyczne leczenie zawrotów głowy
W leczeniu BPPV stosuje się manewry uwalniające i repozycyjne, których celem jest przemieszczenie otolitów z kanałów półkolistych do łagiewki, np. manewr Epleya. Leczenie BPPV przez osteopatę polega na przesuwaniu głowy pacjenta w określonych sekwencjach, dążąc do przywrócenia prawidłowej lokalizacji otolitów, co prowadzi do ustąpienia objawów. Osteopatyczne leczenie zawrotów głowy może obejmować:
- wykonywanie manewrów repozycyjnych,
- badanie i terapię dysfunkcji kręgosłupa szyjnego,
- pracę z napięciem mięśniowym w obrębie szyi i karku,
- techniki energii mięśniowej (muscle energy technique),
- techniki manipulacyjne (HVLA).
Badania kliniczne wykazały wysoką skuteczność manewru Epleya w łagodzeniu zawrotów głowy związanych z BPPV. Leczenie BPPV jest również możliwe do wykonania przez doświadczonych osteopatów. Osteopatyczne leczenie zawrotów głowy ma szczególne znaczenie w przypadkach nawracających dolegliwości.
Medycyna manualna w terapii BPPV
Innym sposobem wspomagania leczenia zawrotów głowy w przebiegu BPPV jest zastosowanie medycyny manualnej, w szczególności osteopatycznej medycyny manualnej (OMM). Medycyna manualna w terapii BPPV stanowi cenne uzupełnienie standardowego leczenia. Choć dotychczas nie przeprowadzono wystarczającej liczby badań klinicznych oceniających skuteczność OMM w leczeniu zawrotów głowy, to literatura osteopatyczna oraz doświadczenie kliniczne sugerują, że może ona przynosić korzyści, zwłaszcza w przypadkach zawrotów o podłożu obwodowym. Medycyna manualna w terapii BPPV koncentruje się na różnych dysfunkcjach, m.in. w obrębie:
- kości skroniowej,
- stawu szczytowo-potylicznego,
- kręgów szyjnych,
- górnych żeber,
- przejścia szyjno-piersiowego,
- mięśni pochyłych,
- kości krzyżowej.
W terapii stosowane są techniki takie jak:
- energia mięśniowa (muscle energy technique),
- HVLA (high-velocity low-amplitude),
- strain-counterstrain,
- techniki czaszkowo-krzyżowe (craniosacral therapy),
- terapia powięziowa.
Położeniowe zawroty głowy mogą być skutecznie leczone przez osteopatów, którzy – dzięki połączeniu wiedzy medycznej i umiejętności manualnych – są dobrze przygotowani do bezpiecznego wspomagania leczenia BPPV, co powinno stanowić standardowe postępowanie w leczeniu tego schorzenia. Jeśli jesteś zainteresowany pogłębieniem wiedzy na temat położeniowych zawrotów głowy i ich leczenia metodami osteopatycznymi, odwiedź jeden z oddziałów Akademii Osteopatii:
Dowiedz się więcej o tym, czym jest osteopatia i jak może pomóc w leczeniu zawrotów głowy.
Piśmiennictwo:
- Abedi M S, Flink T S, Roca C P (March 03, 2024) A Rare Presentation of Multicanal Benign Paroxysmal Positional Vertigo in a Premenopausal Woman With Osteopenia: A Case Report. Cureus 16(3): e55421 doi:10.7759/cureus.55421
- Marcel Fraix.Osteopathic manual medicine for vertigo:review of literature, case report, and future research. AAO Journal. 2009, p:25
- Bryan McHwraith, The Epley manoeuvre for treatment of benign paroxysmal positional vertigo: a simple office based technique,Journal of Osteopathic Medicine,Volume 6, Issue 2,2003,Pages 89-92,https://doi.org/10.1016/S1443-8461(03)80020-5.
- D. Origo, A.G. Tarantino, M. Romagnoli,Vestibular failure managed with osteopathic manipulative treatment: A report of two cases, Journal of Bodywork and Movement Therapies, Volume 24, Issue 3,2020,Pages 59-62,https://doi.org/10.1016/j.jbmt.2020.02.018
- Dana Pavlovschi 1,3/, Maciej Krupa 2/, Igor Anurin 3/, Ireneusz Kantor
- Dana Pavlovschi, Maciej Krupa, Igor Anurin, Ireneusz Kantor. Benign Paroxysmal Positional Vertigo after an episode of cerebral circulatory disorder consequent to neurosurgical treatment – case study . Otorynolaryngologia 2018, 17(3): 124-12
