Integracja aferentna stanowi kluczowy element prawidłowego rozwoju sensomotorycznego niemowląt. Trzy główne układy sensomotoryczne determinują naukę orientacji przestrzennej, kontroli posturalnej oraz motoryki spontanicznej dziecka. Należą do nich: układ przedsionkowy, system okulomotoryczny oraz propriocepcja mięśni szyi. Różne systemy aferencji współpracują ze sobą, tworząc kompleksową sieć informacji dla rozwijającego się mózgu.
U dorosłego człowieka są to przetorowane i idealnie funkcjonujące afarentne drogi nerwowe na poziomie kory mózgowej, pnia mózgu i rdzenia kręgowego. U niemowlęcia to dopiero tworzący się i zdobywający pierwsze doświadczenia percepcyjne system. Na bazie odruchu szyjno-ocznego i przedsionkowo-ocznego mózg rozpocznie naukę orientacji w przestrzeni, równowagi i koordynacji wzrokowo-ruchowej. Prawidłowa integracja aferentna stanowi fundament dla dalszego rozwoju sensomotorycznego niemowląt.
Systemy aferencji i ich znaczenie w rozwoju sensomotorycznym niemowląt
Układ przedsionkowy zbudowany jest z kanałów półkolistych, woreczka oraz łagiewki zlokalizowanych w uchu wewnętrznym. Przemieszczenie się otolitów w kanałach zmienia próg pobudliwości błony komórkowej nerwu przedsionkowego będącego częścią VIII nerwu czaszkowego. Błędnik rejestruje zmianę prędkości, tj. przyspieszenie, zarówno obrotu oraz liniowych ruchów głowy (w poziomie i pionowe) i przekazuje informacje afarentne w kierunku ośrodkowego układu nerwowego. Pierwszy etap tego szlaku to cztery jądra przedsionkowe: górny, dolny, przyśrodkowy i boczny. Kluczowe elementy systemu przedsionkowego to:
-
kanały półkoliste rejestrujące obroty głowy,
-
woreczek i łagiewka wykrywające przyspieszenia liniowe,
-
jądra przedsionkowe jako pierwsze stacje przekaźnikowe.
Kolejny etap lub można powiedzieć równoległy etap to przekazanie informacji do rdzenia kręgowego przez drogi przedsionkowo-rdzeniowe (tractus vestibularis), które będą miały wpływ na napięcie mięśniowe i kontrolę postawy ciała dziecka. W tym samym czasie informacja aferentna dociera do móżdżku przez dolny konar móżdżku, gdzie jest integrowana na rzecz precyzyjnej kontroli równowagi i koordynacji ruchowej.
Sensomotoryka a osteopatia w kontekście systemów aferencji
Propriocepcja z szyi – drugi system aferencji - ma kluczowe znaczenie w rozwoju sensomotorycznym. Ponieważ sygnały przedsionkowe nie są w stanie odróżnić, czy porusza się sama głowa, czy całe ciało wraz z głową, sygnał wejściowy proprioceptywny szyi dostarcza niezbędnych informacji o ruchach głowy względem tułowia. Mięśnie podpotyliczne szyi są bardzo bogato wyposażone w wrzeciona w porównaniu z innymi mięśniami człowieka. Co ciekawe, stwierdzono, że mięśnie skośne mają znacznie większą gęstość wrzecion niż mięśnie proste, co powoduje, że są bardzo wrażliwe na obrót głowy. Sensomotoryka i osteopatia to obszary ściśle ze sobą powiązane, szczególnie w:
-
diagnozowaniu dysfunkcji górnego odcinka szyjnego,
-
terapii napięć w obrębie struktur potyliczno-szczytowo-obrotowych,
-
poprawie mobilności struktur czaszki wpływających na narząd przedsionkowy.
Co mówią jeszcze badania? System sensomotoryczny górnego odcinka szyjnego posiada mnóstwo proprioceptorów, zwłaszcza z wrzecion gamma w głębokich mięśniach segmentowych. Impulsy z mechanoreceptorów są przekazywane przez komórki nerwowe pochodzące głównie z mięśni zaopatrywanych przez segmenty C0-C3. Mają one bezpośredni dostęp do kompleksu jąder przedsionkowych, gdzie dochodzi do integracji z informacjami aferentnymi biegnącymi z układu przedsionkowego.
Wsparcie osteopatyczne w rozwoju sensomotorycznym niemowląt
Trzeci z systemów – okulomotoryczny – z niewielką ilością wrzecion mięśniowych, ale jedynymi w ludzkim ciele komórkami palisadowymi przekazuje informację aferentną do jąder przedsionkowych w obszarze pnia mózgu, gdzie spotykają się z aferentacją z przedsionka oraz szyi. Integracją wszystkich sygnałów zarządza móżdżek, który z każdym z trzech systemów prezentuje funkcjonalne zależności. Wsparcie osteopatyczne w rozwoju sensomotorycznym może obejmować:
-
normalizację napięcia w obrębie struktur górnego odcinka szyjnego,
-
poprawę ruchomości stawów czaszki,
-
balansowanie napięć w obrębie błon wewnątrzczaszkowych,
-
stymulację prawidłowych wzorców ruchowych.
W jaki sposób osteopatia może wspomagać cały sensomotoryczny system u niemowląt? Wspomagając niemowlę w sytuacji pojawienia się wszelkich zaburzeń strukturalnych (przede wszystkim na poziomie stawu szczytowo-obrotowego) i funkcjonalnych (tj. zespół KISS), zwłaszcza w okresie poporodowym. W przypadku plagiocefalii, brachycefalii, asymetrii ułożeniowej badanie osteopatyczne układu cranialnego i relacji pomiędzy kością potyliczną, klinową a skroniową (częścią skalistą) jest niezbędnym elementem w prewencji nad dojrzewaniem całego opisanego systemu. Odpowiednie wsparcie osteopatyczne w rozwoju sensomotorycznym może mieć długofalowe pozytywne skutki dla dziecka.
Jeśli jesteś zainteresowany pogłębieniem wiedzy na temat roli osteopatii w rozwoju sensomotorycznym niemowląt, zachęcamy do kontaktu z jednym z oddziałów Akademii Osteopatii:
Piśmiennictwo:
-
Kristjansson, E. The Cervical spine and proprioception. In: Grieve's Modern Manual Therapy. Editors/Jull, Churchill Livingstone, 2004; Chapter 18. 243 – 257.
-
Kröger, S. Experimental Physiology special issue: 'Mechanotransduction, muscle spindles and proprioception'. Exp Physiol. 2024;109(1)
