Rozwojowa dysplazja stawu biodrowego to schorzenie, które dotyka wielu niemowląt i może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, jeśli nie zostanie w porę zdiagnozowane. Wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie są kluczowe dla zapewnienia prawidłowego rozwoju stawów biodrowych. W kontekście kompleksowej opieki nad dziećmi z dysplazją wsparcie osteopatyczne może stanowić cenny element procesu rehabilitacji, pomagając w poprawie funkcji stawów oraz ogólnego samopoczucia najmłodszych pacjentów.
DDH u niemowląt - co to jest?
Rozwojowa dysplazja stawu biodrowego (DDH- Developmental Dysplasia of the Hip) jest najczęstszą wadą wrodzoną, a częstość jej występowania waha się od 3,6 w Wielkiej Brytanii, 3,8 w Skandynawii przez 25,5 w Hiszpanii do 38,8 w Europie Wschodniej (na 1000 urodzeń). DDH obejmuje szerokie spektrum patologii stawu biodrowego, tj. dysplazję kości udowej, dysplazję panewki, niestabilność stawu biodrowego i dowolną ich kombinację, a także podwichnięcie lub zwichnięcie głowy kości udowej. Wśród osób, u których nie zostało wdrożone leczenie wrodzonego zwichnięcia stawu biodrowego, aż u 94% osób w drugiej dekadzie życia rozwija się umiarkowana lub ciężka choroba zwyrodnieniowa stawów.
Czynniki ryzyka DDH
Czynniki ryzyka rozwojowej dysplazji stawu biodrowego (DDH) są istotne dla wczesnej identyfikacji niemowląt, które mogą być narażone na to schorzenie. Zrozumienie tych czynników pozwala na skuteczniejsze monitorowanie oraz podejmowanie działań profilaktycznych. Wśród najważniejszych czynników ryzyka DDH można wymienić następujące:
- płeć żeńska (4-6 razy większe ryzyko),
- pierworództwo,
- niska masa urodzeniowa (poniżej 2500),
- wcześniactwo (poniżej 37 tygodnia ciąży),
- ułożenie pośladkowe,
- rodzinne występowanie DDH.
Zidentyfikowanie tych czynników ryzyka może pomóc w skierowaniu dzieci na dodatkowe badania diagnostyczne, co zwiększa szanse na wczesne wykrycie i skuteczne leczenie dysplazji.
Dysplazja stawu biodrowego u noworodka - przyczyny i diagnostyka
Pomimo tego, że DDH pierwszy raz opisano ponad dwa tysiące lat temu, nadal istnieją pewne kontrowersje dotyczące etiologii, diagnozy oraz metod leczenia. Wczesna diagnoza rozwojowej dysplazji stawu biodrowego u noworodka i niemowlęcia zyskały na znaczeniu, po odkryciu, że DDH ma podłoże zarówno genetyczne, jak i rozwojowe. Badania nad diagnostyką i leczeniem DDH przyniosły kontrowersyjne lub sprzeczne diagnozy. Wynikało to najprawdopodobniej ze zmienności w rozwoju fizjologicznym stawu biodrowego, błędnie interpretowanym jako proces patologiczny, różnicom w terminologii stosowanej przez radiologów oraz klinicystów lub różnicom w badaniu przedmiotowym i standardach badania ultrasonograficznego stawu biodrowego.
W literaturze nie ma konsensusu co do najlepszego protokołu oceny DDH i diagnozy klinicznej. Testy Barlowa i Ortolaniego są standardowymi technikami wykrywania niestabilności stawu biodrowego u noworodków. Natomiast skuteczność tych testów jest zmienna i głównie wynika to z poziomu doświadczenia lekarza przeprowadzającego badanie.
Objaw Barlowa
Jest to próba wywołania podwichnięcia albo zwichnięcia stawu. Wykonuje się ją przy kończynach dolnych zgiętych pod kątem około 90 stopni w stawach biodrowych, obejmując kolana noworodka między kciukiem i pozostałymi palcami rąk. Kciuki znajdują się na przyśrodkowej powierzchni ud, a pozostałe palce na powierzchni bocznej. Każdy staw bada się osobno, biodro ustawione jest w zgięciu i pozycji niewielkiego przywiedzenia (ok. 10°), ręka badającego wywiera nacisk na udo wzdłuż jego osi, usiłując „wyprowadzić” w ten sposób głowę kości udowej z panewki. Wyczuwa się wówczas mniej lub bardziej wyraźny przeskok.
Objaw Ortolaniego
Objaw Ortolaniego to próba wywołania repozycji podwichniętego albo zwichniętego stawu biodrowego do panewki, czyli najsilniej wyrażony objaw niestabilności stawu. Chwytając rękoma kończyny dolne dziecka tak, jak przy badaniu objawu Barlowa, wykonuje się w obu biodrach ruch odwodzenia i ocenia, czy w tym momencie głowa kości udowej „wracając” ponad tylnym brzegiem panewki, wywołuje wyczuwalny, a często słyszalny, efekt przeskakiwania.
Uważa się, że badanie ultrasonograficzne, pomimo że jest zależne od operatora (aby lekarz mógł zostać uznany za wykwalifikowanego, musi dokonać ponad 100 badań USG), jest najbardziej wiarygodną metodą diagnostyki DDH w okresie noworodkowym. Ultrasonografia stawu biodrowego wykrywa o 52% więcej patologii bioder niż testy Barlowa i Ortolaniego. Niemniej nie istnieją międzynarodowo uzgodnione wytyczne ani standardy dotyczące badań przesiewowych DDH. Dodatkowo USG umożliwia jednoczesne wykonanie badania dynamicznego oraz manewrów Barlowa i Ortolaniego.
Istnieją dwa podstawowe podejścia do badań przesiewowych USG w kierunku DDH: selektywne i uniwersalne. Selektywne podejście do badań przesiewowych obejmuje dzieci z nieprawidłowym badaniem klinicznych i czynnikami ryzyka DDH w Holandii, Irlandii, Francji, Norwegii, Szwecji i Wielkiej Brytanii. Oraz uniwersalne podejście, czyli powszechne przesiewowe badania USG stawów biodrowych. Są one wykonywane w Austrii, Niemczech, we Włoszech, Słowenii, Czechach oraz w Polsce. W Polsce nie ma oficjalnych wytycznych ani zaleceń dotyczących badań przesiewowych DDH. Pierwsze badanie USG stawów biodrowych wykonuje się zazwyczaj w ciągu pierwszych 1-12 tygodni po porodzie.
Opisano różne techniki oceny bioder u noworodków i niemowląt, lecz wciąż nie ma zgody co do tego, która technika jest najlepsza. Z przeglądu literatury wynika, że metoda Grafa jest najbardziej rozpowszechnioną metodą diagnostyczną. Ocenia morfologię stawu biodrowego, kształt i budowę stropu chrzęstnego i kostnego oraz położenie głowy kości udowej w panewce, pozwala na szczegółowe sklasyfikowanie stawu biodrowego albo jako dojrzałego o prawidłowej budowie, albo fizjologicznie niedojrzałego w określonych ramach wiekowych, albo jako biodra z dysplazją.
Typu stawów biodrowych wg Grafa:
- stawy biodrowe typu Ia i Ib są stawami dojrzałymi
- stawy biodrowe typu IIa są stawami niedojrzałymi
- stawy biodrowe typu IIb i IIc są stawami dysplastycznymi
- stawy biodrowe typu IIIa i IIIb są stawami podwichniętymi
- typ IV to zwichnięcie stawu biodrowego.
Dysplazja stawu biodrowego w osteopatii
W jaki sposób osteopata może wspomagać proces leczenia DDH? Znając zależności anatomiczne i naczyniowe okolicy stawu biodrowego oraz miednicy osteopata może m.in. zadbać o jak najlepszą jakość ruchomości i przesuwalności tkanek w tymże obszarze, oraz zaopatrzenie tętnicy oraz żyły zasłonowych unaczyniających panewkę, oraz głowę kości udowej. Dzięki zastosowaniu technik manualnych, takich jak mobilizacja stawów czy rozluźnianie mięśni, można poprawić funkcję stawu biodrowego oraz zmniejszyć napięcie w otaczających go strukturach.
Jeśli interesuje Cię osteopatia w kontekście rozwojowej dysplazji stawu biodrowego, zapraszamy do oddziałów Akademii Osteopatii:
Bibliografia:
- Krysta, W. et all. Screening of Developmental Dysplasia of the Hip in Europe: A Systematic Review. Children 2024; 11(1), 97.
- Duarte, M. et all. Ultrasound techniques for the detection of developmental dysplasia of the hip: a systematic review and meta-analysis. Sao Paulo Med J. 2023; 141(2):154-67
- Jacobino, B. et all. Using the Graf method of ultrasound examination to classify hip dysplasia in neonates. Autops Case Rep. 2012; 30;2(2):5-10.
