Czy i w jakim zakresie osteopatia może wspierać osoby chorujące na zespół Ehlersa- Danlosa?

Nadmierna ruchomość stawów jest stanem, w którym stawy charakteryzują się zwiększoną elastycznością, co może prowadzić do bólu i problemów ze stabilnością. Jednym z naczelnych celów działań osteopaty jest poprawa ilości i jakości ruchu tkanek pacjenta. A co w przypadku kiedy tego ruchu jest za dużo? Jak podejść do terapii osoby z problemem nadruchomości? W artykule skupimy się na konkretnej jednostce chorobowej, zawierającej jednak szerokie spektrum objawów. Motywem wspólnym pozostaje jednak objaw wiotkości. 
 

Czym jest zespół Ehlersa- Danlosa? 

Najważniejsze to zrozumieć, że choroba ta dotyka całego organizmu. Zespół Ehlersa- Danlosa jest to choroba uwarunkowana genetycznie, w której mamy do czynienia z mutacjami w obrębie genów wpływających na budowę i produkcję kolegenu. Z uwagi na fakt, że kolagen stanowi główny budulec tkanki łącznej, a ta jest systemem integrującym cały organizm, możemy spodziewać się wielu zaburzeń w funkcjonowaniu tkanek i narządów. 

Głównym objawem, wspólnym dla każdego z podtypów zespołu Ehlersa- Danlosa, będzie wiotkość stawowa. 

Jednym z narzędzi, które pozwala nam na stwierdzenie, że pacjent jest osobą z cechami hipermobilności, jest skala Beightona. Bada ona 5 zakresów ruchomości, nadając im wartości punktowe. Te zakresy to:

• przeprost w stawach łokciowych powyżej 10 stopni (nadawany 1 punkt za staw);
• przeprost stawów kolanowych powyżej 10 stopni (po 1 punkt za staw);
• bierne przyciągnięcie kciuka do dłoniowej powierzchni przedramienia, kciuk musi dotknąć do przedramienia (po 1 punkcie za kciuk);
• bierne odgięcie małego palca ręki do kąta 90 stopni względem zewnętrznej części dłoni (po 1 punkcie za palec);
• dotknięcie pełnymi dłońmi podłoża przy wyprostowanych kolanach (1 punkt).

Wynik 5 punktów i więcej świadczy o zespole hipermobilności stawów. 
 

Osteopatia a zespół Ehlersa- Danlosa - jak możemy pomóc?

Nadmierna ruchomość stawów to dysfunkcja, która niesie za sobą szereg konsekwencji o różnym nasileniu u każdego pacjenta. Częste skręcenia i zwichnięcia stawów, ból w obrębie stawów i mięśni, przewlekłe bóle kręgosłupa to codzienność wielu chorych. Z uwagi na zaburzenia propriocepcji osoby chore mogą często przewracać się, co skutkuje niejednokrotnie urazami. Przy nadmiernej ruchomości stawów problemem jest koordynacja ruchowa, szybkie męczenie się oraz intensyfikacja dolegliwości bólowych po wysiłku fizycznym. W konsekwencji wielu chorych rozwija kinezjofobię, która niestety w dłuższej perspektywie skutkuje nasileniem dolegliwości, pogorszeniem jakości życia i ograniczeniem sprawności. 

Dlatego odpowiednio dobrane ćwiczenia o intensywności dostosowanej do możliwości pacjenta są niesamowicie ważnym filarem pomocy. Mimo, że aspekty związane z treningiem nie są domeną osteopatii, warto jednak, żebyśmy pamiętali o konieczności wdrożenia i zalecania aktywności fizycznej praktycznie u większości naszych pacjentów. Szczególnie dotyczy to osób z zespołami hipermobilności stawów. Aktywność u osób z zespołem Ehlersa- Danlosa powinna skupiać się na ćwiczeniach poprawiających czucie głębokie i równowagę. Należy dbać również o rozwijanie siły i wytrzymałości mięśni. Jeśli sami nie mamy w tym zakresie kompetencji, podejmijmy współpracę z fizjoterapeutami lub trenerami medycznymi. 
 

Nadmierna ruchomość stawów - z czym mierzą się pacjenci?

Z uwagi na bardzo duże zróżnicowanie (14 podtypów) choroby, nasze postępowanie u każdego pacjenta będzie wymagało ścisłej współpracy z innymi specjalistami. Każdy pacjent może wykazywać inne spektrum i nasilenie objawów. Często występujące problemy związane z narządami wewnętrznymi przy hipermobilności stawów będą obejmowały:

• zaburzenia rytmu serca wraz z niedomykalnością zastawek;
• zespół jelita drażliwego;
• ptozę narządów wewnętrznych;
• „wypadanie” narządów rodnych lub odbytu;
• malformacje naczyniowe i zwiększone ryzyko rozwarstwienia tętnic. 

Jak każda choroba przewlekła z dużą nieprzewidywalnością, zespół Ehlersa- Danlosa wpływa na psychikę dotkniętej nią osoby. Pacjenci niejednokrotnie zmagają się z obniżonym nastrojem lub depresją. W związku z tym stosują również farmakoterapię. Jednym z aspektów, które są poruszane przy wyszczególnianiu wyzwań z jakimi zmagają się osoby chore na zespół Ehlersa-Danlosa, jest dysautonomia. To ogólne określenie zaburzenia funkcji regulacyjnych autonomicznego układu nerwowego. Wśród objawów, na które skarżą się chorzy, wymienia się: zawroty głowy, uczucie omdlewania, zaburzenia ortostatyczne, tachykardia lub bradykardia, nadwrażliwość na światło, nadwrażliwość węchowa, bóle głowy, deregulacja potliwości, nietolerancja zimna, wahania ciśnienia krwi, uczucie duszności, uczucie niepokoju. 

W tym zakresie osteopatia w hipermobilności, dzięki pracy dla równoważnia AUN, może przynieść pacjentowi ulgę.
 

Osteopatia a hipermobilność - możliwości pomocy

Osteopatia, jako metoda leczenia manualnego, może być skutecznym narzędziem w radzeniu sobie z objawami hipermobilności, poprzez poprawę stabilności stawów i redukcję napięcia mięśniowego. Co możemy zrobić? 

• Na pewno warto zwrócić uwagę na rejon przejścia potyliczno-szyjnego, ze względu, chociażby na otwór szyjny, przez który przechodzi nerw błędny. 
• Koniecznie zbadajmy u pacjenta kość skroniową, szczękową i klinową, ze względu na ich powiązania ze zwojem skrzydłowo- podniebiennym (n. V).
• Rejon pierwszego żebra i górnego otworu klatki piersiowej, sąsiadujące ze zwojem gwiaździstym to następne miejsca na mapie naszych poszukiwań obszarów dysfunkcji przy dysautonomii.
• Kolejny aspekt do sprawdzenia to stawu żebrowo- poprzeczne z uwagi na zwoje współczulne. 
• Konieczne jest również poświęcenie uwagi dla stawów krzyżowo- biodrowych i kości krzyżowej, myśląc o zwojach miednicznych. 

Z uwagi na zwiększone ryzyko uszkodzenia tkanek u pacjentów, w tym uszkodzenia ścian naczyń krwionośnych, powinniśmy skłaniać się do stosowania delikatnych, nieinwazyjnych technik pracy. Oscylacje stawów, delikatna kompresja, techniki odwijania, praca płynowa, GOT…są to z pewnością narzędzia, które warto wyciągnąć z naszej „osteopatycznej skrzynki”.

Podsumowując, jeśli chcemy wspierać osoby zmagające się z zespołem Ehlersa- Danlosa, musimy przede wszystkim dobrze poznać specyfikę choroby, jej podtypy oraz indywidualne objawy i dysfunkcje pacjenta. Niejednokrotnie pacjent będzie posiadał przeciwwskazania do pewnych interwencji manualnych, dlatego tak istotne jest uzyskanie szczegółowych informacji na temat jego stanu zdrowia i porozumienie się z lekarzami, którzy zajmują się pacjentem. U większości chorych niewskazane będzie wykonywanie technik z zakresu manipulacji stawowych czy intensywnych technik mobilizacji powięzi. Koniecznie pamiętajmy, że mamy do czynienia z człowiekiem zmagającym się z chorobą przewlekłą o dużej nieprzewidywalności. Zatem nasza praca nie będzie łatwa. Możemy jednak przyczynić się do poprawy jakości życia pacjenta, a to jest zdecydowanie cel naszej pracy. 

Jeśli interesuje Cię zagadnienie nadmiernej ruchomości stawów w kontekście osteopatii, zapraszamy do oddziałów Akademii Osteopatii:

• osteopatia Poznań,
• osteopatia Kraków,
• osteopatia Wrocław,
• osteopatia Warszawa,
• osteopatia Gdańsk.
• osteopatia Lublin

Bibliografia:

1. Yael Gazit, A.Menahem Nahir, Rodney Grahame, Giris Jacob,

Dysautonomia in the joint hypermobility syndrome, The American Journal of Medicine,

Volume 115, Issue 1, 2003, Pages 33-40, ISSN 0002-9343

4. Fizjoterapeutyczne podejście do pacjentów z Zespołem Ehlersa-Danlosa, dr n. med. Marta Jokiel, fizjoterapeuta, II Bydgoskie Spotkanie Osób z Zespołem Ehlersa-Danlosa, Bydgoszcz 2019

5. A. Bochenek, M.Reicher, Anatomia człowieka tom V,  PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2022

6. Hakim A. Hypermobile Ehlers-Danlos Syndrome. 2004 Oct 22 [updated 2024 Feb 22]. In: Adam MP, Feldman J, Mirzaa GM, Pagon RA, Wallace SE, Amemiya A, editors. GeneReviews® [Internet]. Seattle (WA): University of Washington, Seattle; 1993–2024. PMID: 20301456.