Osteopatia i układ oddechowy to temat, który łączy w sobie fascynującą anatomię oraz funkcjonalność jednego z najważniejszych systemów w naszym ciele. Zrozumienie topografii struktur układu oddechowego jest kluczowe dla każdego, kto pragnie zgłębić tajniki zdrowia i efektywnego oddychania. Wciąż jednak brakuje opublikowanej literatury w dziedzinie osteopatycznej medycyny manualnej na temat wykonywania palpacji dolnych dróg oddechowych, takich jak tchawica, główne oskrzela i płuca.
Anatomia topograficzna struktur układu oddechowego - tchawica, oskrzela
Tchawica rozpoczyna się poniżej chrząstki pierścieniowatej (na poziomie szóstego kręgu szyjnego) i sięga aż do rozdwojenia tchawicy na poziomie czwartego kręgu piersiowego (z tyłu) oraz kąta mostka (z przodu); długość tchawicy wynosi około 10–15 cm. Pierścienie tchawicy można wyczuć powyżej wcięcia szyjnego mostka.
Rozdwojenie tchawicy prowadzi do podziału na lewe i prawe oskrzele główne. Prawe oskrzele główne biegnie ku dołowi na odcinku około 2,5 cm (pod kątem 25 stopni względem osi pionowej), aby wejść do wnęki płucnej (na poziomie Th5). Lewe oskrzele główne ma długość około 5 cm (i nachylenie 45 stopni względem osi pionowej) i maksymalną długość 5 cm.
W śródpiersiu tchawica jest nieco przesunięta w prawą stronę, gdzie tworzy rozdwojenie i bifurkację oskrzeli. Odcinek tchawicy w śródpiersiu jest pokryty rękojeścią mostka. Oskrzela wchodzą do wnęki płucnej w kierunku doogonowym (na poziomie Th6). Wnęka płuc znajduje się za chrząstkami żebrowymi, pomiędzy drugim a czwartym żebrem, około 2,5 cm od trzonu mostka (na poziomie Th4-Th6). Rozdwojenie tchawicy oraz bifurkacja oskrzeli poniżej mostka są pokryte przez łuk aorty, oraz pień płucny.
Unerwienie tchawicy pochodzi z gałęzi nerwu błędnego oraz nerwów współczulnych, co zapewnia odpowiednią regulację jej funkcji. Unerwienie oskrzeli również jest złożone, gdyż obejmuje zarówno włókna nerwu błędnego, które odpowiadają za skurcz mięśni gładkich, jak i włókna współczulne, które wpływają na ich rozkurcz. Dzięki temu skoordynowane unerwienie tych struktur umożliwia efektywne zarządzanie przepływem powietrza do płuc oraz ich ochronę przed czynnikami zewnętrznymi.
Płuca - anatomia i unerwienie płuc
Płuca przypominają piramidy, zbudowane są z płatów oddzielone szczelinami. Opłucna ścienna wyściela całkowicie ściany jamy opłucnowej, w której znajdują się płuca, we wnęce płuca opłucna płucna przechodzi w opłucną trzewną. Opłucna ścienna i opłucna płucna (trzewna) oddzielone są od siebie jamą opłucnową. Jak wygląda anatomia płuc?
-
Lewe płuco dzieli się na dwa płaty: górny i dolny, które oddziela większa szczelina skośna. Rozpoczyna się ona z tyłu na poziomie wyrostków kolczystych trzeciego i czwartego kręgu piersiowego, przechodzi przez piątą przestrzeń międzyżebrową bocznie i dochodzi do okolicy szóstego stawu żebrowo-chrząstkowego z przodu (lub powyżej piątej przestrzeni międzyżebrowej z przodu).
-
Prawe płuco ma dwie szczeliny: większą (skośną) i mniejszą (poprzeczną). Większa szczelina rozpoczyna się z tyłu w okolicy czwartego wyrostka kolczystego kręgu piersiowego i przebiega wzdłuż linii piątego żebra, kończąc się z przodu na szóstym stawie żebrowo-chrząstkowym. Mniejsza szczelina rozpoczyna się z większej szczeliny w piątej przestrzeni międzyżebrowej bocznie, dochodząc do przodu za chrząstkę czwartego żebra. Nie jest ona pozioma, lecz lekko zakrzywiona.
Anatomia układu oddechowego - kopuła opłucnej
Parietalna (ścienna) opłucna część szyjna tworzy kopułę opłucnej, która unosi się około 2,5 cm od linii środkowej trzeciej części obojczyka, aż do poziomu siódmego kręgu szyjnego. Kopuła opłucnej znajduje się za mięśniem mostkowo-obojczykowo-sutkowym i około 2 cm poniżej linii chrząstki pierścieniowatej. Opłucna ścienna jest pokryta przez mostek i schodzi w kierunku połączenia obojczyka z rękojeścią mostka, aż do kąta mostka, biegnąc bocznie, a następnie w dół; po osiągnięciu czwartej chrząstki żebrowej lewa linia opłucnej przesuwa się bocznie do końca szóstej lub siódmej chrząstki żebrowej z powodu obecności serca. Opłucna parietalna nie kończy się na przeponie, lecz rozciąga się poza obszar płuc, tworząc przestrzeń żebrowo-przeponową i żebrowo-śródpiersiową; zachyłek żebrowo-przeponowy obejmuje wszystkie żebra przednie i tylne, pokrywając przeponę
Unerwienie układu oddechowego - tchawica, oskrzela, płuca
Tchawica i oskrzela są częścią dolnych dróg oddechowych i są bogato unerwione przez drogi eferentne i aferentne. Drogi eferentne pochodzą z układu przywspółczulnego, natomiast drogi aferentne wywodzą się z komórek nerwowych znajdujących się w zwojach korzeni grzbietowych (Th1-Th6) i/lub w zwojach nerwu błędnego. Włókna eferentne nerwu błędnego docierają do zwojów znajdujących się w obrębie tchawicy i oskrzeli, aby regulować mięśnie gładkie oraz gruczoły śluzowe. Nerw błędny aktywuje mięśnie gładkie (efekt skurczu oskrzeli), stymuluje rozszerzenie naczyń i wydzielanie śluzu. Płuca otrzymują unerwienie przywspółczulne z jądra dwuznacznego oraz częściowo z jądra grzbietowego (dorsal motor nucleus) Unerwienie współczulne pochodzi z jąder pośrednio-bocznych i pośrednio-przyśrodkowych rdzenia piersiowego, a działania tych jąder są pod wpływem takich obszarów mózgu jak podwzgórze, twór siatkowaty i jądra oddechowe pnia mózgu. Współczulne drogi pozazwojowe unerwiające płuca wywodzą się ze zwoju gwiaździstego i zwojów współczulnego pnia współczulnego piersiowego Th1-Th5.
Zrozumienie anatomii topograficznej struktur układu oddechowego jest kluczowe dla praktyków osteopatii, którzy dążą do poprawy funkcjonowania płuc i całego układu oddechowego. Unerwienie układu oddechowego odgrywa istotną rolę w regulacji procesów oddechowych, co czyni palpację układu oddechowego niezwykle ważnym narzędziem diagnostycznym. Wiedza na temat anatomii układu oddechowego pozwala na skuteczniejsze podejście do terapii, a także na lepsze zrozumienie interakcji między strukturami anatomicznymi a ich funkcjami. Wspierając zdrowie płuc, wpływamy nie tylko na oddychanie, ale także na ogólne samopoczucie i jakość życia pacjentów.
Jeśli interesuje Cię osteopatia w kontekście anatomii układu oddechowego, zapraszamy do oddziałów Akademii Osteopatii:
Piśmiennictwo
Bordoni B, Escher A R (September 17, 2021) Palpation of the Respiratory System in Osteopathic Manual Medicine: From the Trachea to the Lungs. Cureus 13(9): e18059. DOI 10.7759/cureus.18059
Liem T, Dobler T.K, Puylaert M (red. wyd. pol. Marian Majchrzycki). Przewodnik po osteopatii wisceralnej, tom 2. Medpharm 2020.
