Zaparcia nawykowe w osteopatii są rozpatrywane z perspektywy całościowego podejścia do zdrowia pacjenta. Są one powszechnym problemem zdrowotnym, który dotyka zarówno dzieci, jak i dorosłych. Choć najczęściej zaparcia nawykowe są leczone przy pomocy farmakoterapii i zmian w diecie, coraz większą popularność zyskują alternatywne metody terapii, takie jak osteopatia. Osteopatia, jako holistyczna metoda leczenia, nie tylko koncentruje się na objawach, ale także na przyczynach problemów zdrowotnych, w tym zaburzeniach mechanicznych, napięciach mięśniowych i dysfunkcjach układu nerwowego.
W kontekście zaparć nawykowych osteopaci mogą wykorzystać techniki manualne w celu poprawy funkcjonowania układu pokarmowego, zmniejszenia napięcia w okolicach brzucha i miednicy oraz poprawy ogólnego krążenia krwi. Regularne sesje osteopatyczne mogą przyczynić się do regulacji perystaltyki jelit, co z kolei może przynieść ulgę pacjentom cierpiącym na przewlekłe zaparcia. Osteopatia może być skutecznym uzupełnieniem tradycyjnych metod leczenia zaparć nawykowych.
Czym są zaparcia nawykowe?
Zaparcia nawykowe to przewlekłe trudności w wypróżnianiu wynikające z nawyków żywieniowych, stylu życia lub czynników psychologicznych. Charakteryzują się rzadkimi, trudnymi i często bolesnymi wypróżnieniami. Mogą być spowodowane niewystarczającym spożyciem błonnika, brakiem aktywności fizycznej, stresem lub ignorowaniem potrzeby wypróżnienia. W efekcie dochodzi do osłabienia mięśni jelit, co prowadzi do zaburzeń perystaltyki. Diagnoza wymaga dokładnego wywiadu medycznego i często badań dodatkowych, takich jak kolonoskopii czy badań obrazowych. Leczenie obejmuje zmiany w diecie, stylu życia oraz, w razie potrzeby, wsparcie farmakologiczne. Coraz częściej podkreśla się także rolę osteopatii w leczeniu zaparć.
Zaparcia to problem dotykający większej liczby osób niż może nam się wydawać. Źródła podają, że cierpieć z ich powodu może nawet 14% ogólnej populacji. Jest to nadal często temat tabu, zatem i pacjenci nie będą często sami z siebie mówić o tego rodzaju problemie.
Czasem jednak zaparcia będą główną dolegliwością, z którą pacjent zgłosi się do naszego gabinetu. Budujące jest to, że coraz większa liczba dietetyków i lekarzy widzi w pracy osteopatycznej istotne wsparcie terapii pacjenta.
Warto pamiętać, że mówiąc o zaparciach nie mamy na myśli tylko kwestii wypróżniania się pacjenta mniej niż 3 razy w tygodniu, ale również:
- utrudnione wypróżnianie się,
- uczucie niepełnego wypróżnienia,
- ból w trakcie defekacji,
- twardość stolca.
W ramach ujednolicenia diagnostyki opracowano Kryteria Rzymskie IV, które jasno określają, czym są zaparcia. Zachęcam do zapoznania się z nimi.
Mówiąc o terapii zaparć musimy pamiętać, że jest to proces, który wymaga czasu oraz zmiany nawyków pacjenta. Najlepsze efekty uzyskuje się podchodząc wieloaspektowo do problemu.
Bardzo często konieczna jest modyfikacja diety, picie większej ilości wody oraz zwiększenie aktywności ruchowej. Biorąc pod uwagę aspekt stresu, ale i obniżenia jakości życia pacjenta, warto zadbać również o wsparcie psychologiczne.
Rola osteopaty w terapii zaparć nawykowych
Naszą sferą wpływu jest głównie manualna praca z ciałem pacjenta. Warto pochylić się w takim razie nad anatomią, fizjologią i wnioskami, na których bazie możemy zaplanować terapię.
Proces defekacji podlega kontroli autonomicznego układu nerwowego. Jest to złożony proces wymagający skoordynowanej pracy mięśni zwieraczy odbytu oraz pozostałych mięśni dna miednicy. Wielu z naszych pacjentów już w tym aspekcie funkcjonowania będzie wykazywać zaburzenia.
Zaparcia bardzo często związane są ze spowolnieniem pasażu jelitowego. Istnieje wiele przyczyn takiego stanu rzeczy. Jedną z nich jest obecność wzorca napięciowego szczególnie w rejonach zagięć (wątrobowego i śledzionowego) okrężnicy. W terapii wisceralnej jesteśmy w stanie pracować nad poprawą ruchów otwierania się tych zgięć.
Miejmy też z tyłu głowy takie struktury jak więzadło wątrobowo-okrężnicze i więzadła przeponowo-okrężnicze prawe i lewe. Ich sztywność może ograniczać ruchomość wyżej opisanych zgięć.
Aspektem, na który warto zwrócić uwagę, jeśli mówimy o zaburzeniu napięcia, jest też ograniczenie ruchomości krezki okrężnicy, która jest głównym systemem mocującym okrężnicę poprzeczną.
Warto pamiętać też o powiązaniach „mięśniowych” – esica układa się w sąsiedztwie mięśnia lędźwiowego lewego. Jest to mięsień, który bardzo często pozostaje zablokowany w skurczu koncentrycznym, ustawiając miednicę w przodopochyleniu i generując nadmierne napięcie w lewym podbrzuszu. To może prowadzić do zaburzeń zarówno zaopatrzenia tętniczego, jak i drenażu całej okolicy. Możliwą konsekwencją będzie zaburzenie funkcji esicy i odbytnicy. Zostawię Was tutaj z pytaniem retorycznym… Jak możemy połączyć dysfunkcję stawu biodrowego z zaparciami?
Zawsze warto też zwrócić swoją uwagę ku przeponie. Uruchomienie tzw. tłoczni brzusznej (zwiększenie ciśnienia w jamie brzucha) wspomaga defekację. Dysfunkcja zarówno wdechowa, jak i wydechowa zmniejsza efektywność tego procesu i może powodować trudności z oddawaniem stolca.
Patrząc na przyczepy odnóg przepony do kręgosłupa lędźwiowego (L1, L2) i łącząc dysfunkcję tych segmentów z poziomami unerwienia współczulnego jelita grubego (Th12- L2) jasne staje się dla nas, że musimy koniecznie zbadać przejście piersiowo-lędźwiowe i być może poddać terapii struktury stawów międzywyrostkowych tych poziomów.
Leczenie zaparć nawykowych - a może trzeba zacząć od głowy?
To trochę „przekorne” pytanie. Wiemy, że za unerwienie przywspółczulne jelit (do punktu Cannona- Brőhma) jest odpowiedzialny nerw błędny, którego wyjście znajduje się w otworze szyjnym. Dysfunkcje w obrębie czaszki czy połączenia szczytowo-potylicznego mogą oczywiście wpływać na zaburzenia w obszarach zaopatrywanych przez n. X.
Koniec końców widzimy, że postępowanie osteopatyczne powinno oprzeć się na dokładnym badaniu pacjenta w celu znalezienia wzorca napięciowego, który może finalnie zaburzać pracę jelita grubego. Czasem pierwotna przyczyna może być zaskakująca. Jednak szczegółowa znajomość anatomii i fizjologii pomoże nam zrozumieć ciągi przyczynowo-skutkowe zachodzące w organizmach naszych pacjentów.
Jeśli chcesz pogłębić swoją wiedzę z zakresu terapii zaparć nawykowych, zapraszamy do oddziałów Akademii Osteopatii:
Bibliografia:
Varia Medica 2018, tom 2, nr 4, strony 286–296,ISSN 2544-4212
Przewlekłe zaparcia — niedoceniany problem kliniczny, Jarosław Daniluk
Klinika Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
Przewodnik po osteopatii wisceralnej tom 1, T. Liem, T. K Dobler, M. Puylaert