Autonomiczny układ nerwowy w osteopatii odgrywa kluczową rolę w diagnozowaniu i leczeniu pacjentów. Osteopaci, dzięki swojej wiedzy i umiejętnościom, są w stanie ocenić i wpływać na funkcjonowanie tego układu, co ma bezpośrednie przełożenie na zdrowie i samopoczucie pacjenta. Precyzyjna praca z autonomicznym układem nerwowym pozwala na skuteczne złagodzenie wielu dolegliwości, takich jak bóle głowy, problemy trawienne czy stres.
Autonomiczny układ nerwowy - podstawowe informacje
Mimo że termin "autonomiczny układ nerwowy" (ang. Autonomic Nervous System - ANS) został po raz pierwszy wprowadzony przez angielskiego fizjologa Johna Langleya na przełomie XIX i XX wieku, ANS wciąż pozostaje tajemniczym zagadnieniem dla wielu z nas. To właśnie Langley jako pierwszy opisał trzy składowe ANS: współczulny, przywspółczulny oraz jelitowy (enteryczny). Kilka lat później amerykański fizjolog Cannon, twórca pojęcia homeostazy, wprowadził kolejną składową – system współczulno-adrenergiczny (SAS), opisując uwalnianie adrenaliny z rdzenia nadnerczy, co odpowiada dzisiejszemu pojęciu układu neuroendokrynnego. Angielski fizjolog, zdobywca nagrody Nobla Henry Dale z kolei, dodał system sympatyczno-cholinergiczny, odpowiedzialny za pocenie, którego głównym neuroprzekaźnikiem jest acetylocholina.
Autonomiczny układ nerwowy w osteopatii - budowa
Autonomiczny układ nerwowy w hierarchii układu nerwowego, razem z somatycznym układem nerwowym, należy do obwodowego układu nerwowego. Włókna nerwowe autonomiczne przechodzą przez zwoje, co oznacza istnienie komórek nerwowych przedzwojowych i zazwojowych. Przedzwojowe komórki nerwowe współczulnej gałęzi ANS znajdują się w piersiowym i krzyżowym odcinku rdzenia kręgowego, natomiast przedzwojowe komórki części przywspółczulnej ANS wychodzą z pnia mózgu i „podróżują” wraz z nerwami czaszkowymi do głowy, gardła i jamy brzusznej. Włókna nerwowe autonomiczne pochodzące z odcinka krzyżowego rdzenia kręgowego uważane są za nerwy przywspółczulne, chociaż to pojęcie zostało ostatnio zakwestionowane.
Układ przywspółczulny działa jak przeciwieństwo systemu alarmowego – układu współczulnego. Zwiększona aktywność tego układu wiąże się z czynnościami, które zwiększają energię, a nie ją zużywają. Przykłady to sen, jedzenie, ślinienie się i trawienie (ang. Rest and Digest). Włókna przywspółczulne do struktur głowy biegną w trzecim, siódmym i dziewiątym nerwie czaszkowym natomiast do narządów wewnętrznych, takich jak serce, płuca i większość przewodu pokarmowego, biegną w nerwie błędnym, który jest dziesiątym nerwem czaszkowym.
Układ współczulny noradrenergiczny, którego głównym neuroprzekaźnikiem jest noradrenalina (SNS), oraz układ współczulno-adrenergiczny (SAS) z neuroprzekaźnikiem adrenaliną, regulują procesy zachodzące zarówno w codziennym funkcjonowaniu (SNS), jak i w sytuacjach zagrożenia lub alarmu (SAS). Najbardziej wyraźnym efektem stymulacji SNS jest zwężenie naczyń krwionośnych, zwłaszcza tętniczek oporowych, które są głównym determinantem całkowitego oporu obwodowego dla przepływu krwi w organizmie.
System adrenergiczny układu współczulnego odgrywa główną rolę w reakcjach na postrzegane lub przewidywane zagrożenia dla ogólnej homeostazy, takie jak brak niezbędnych paliw (glukozy i tlenu), niedostateczny przepływ krwi do ważnych narządów. Słowo "autonomiczny" nie w pełni oddaje złożoność współdziałania różnych elementów w naszym organizmie, które wpływają na jego funkcjonowanie i adaptację do zmieniających się warunków. Autonomiczny układ nerwowy stanowi większy kompleks połączonych łuków odruchowych, obejmujący otoczenie zewnętrzne, umysł, wnętrze organizmu, ANS oraz somatyczny układ nerwowy. Dlatego słowo "automatyczny" może być bardziej odpowiednie, aby uwzględnić tę kompleksowość. Jego złożona czynność wpisuje się w główne zasady osteopatii: istnieje jedność ciała, budowa ciała i procesy w nim zachodzące są wzajemnie powiązane, organizm posiada zdolność do autoregulacji, samoleczenia i utrzymania równowagi (homeostazy). Fascynujące, prawda?
Rola osteopatii w poprawie funkcjonowania układu autonomicznego
Badania naukowe sugerują, że techniki manualne stosowane zgodnie z zasadami osteopatii mogą przyczynić się do przesunięcia równowagi autonomicznej ku dominacji przywspółczulnej. W praktyce oznacza to zwolnienie rytmu serca oraz magazynowanie energii i składników metabolicznych, co sprzyja stanowi odpoczynku i regeneracji organizmu. Większość dostępnych badań sugeruje poprawę funkcjonowania układu autonomicznego, co jest mierzone poprzez analizę zmienności rytmu serca, parametry biochemiczne. Techniki osteopatyczne stosowane w modelacji układu autonomicznego obejmują różnorodne podejścia manipulacyjne, mające na celu przywrócenie równowagi homeostatycznej organizmu. Kluczowe metody to techniki mięśniowo-powięziowe, mobilizacja stawów, a także manipulacje czaszkowo-krzyżowe, które bezpośrednio wpływają na funkcjonowanie układu nerwowego. Dzięki precyzyjnym ruchom i delikatnym naciskom osteopaci są w stanie zredukować napięcia w strukturach mięśniowo-powięziowych oraz poprawić przepływ płynów ustrojowych, co prowadzi do optymalizacji pracy układu autonomicznego. Te specjalistyczne techniki pozwalają na skuteczne łagodzenie objawów związanych ze stresem, przewlekłym bólem oraz dysfunkcjami narządów wewnętrznych, przywracając pacjentowi komfort i zdrowie.
Wśród technik osteopatycznych w modelacji układu autonomicznego wymienić można:
- mobilizacje,
- manipulacje krótkodźwigniowe,
- techniki mięśniowo-powięziowe,
- kraniosakralne techniki kompresji czwartej komory (CV4),
- unoszenie żeber (ang. Rib Raising).
Obserwowano znaczącą zmianę w aktywności ANS, tj. redukcję aktywności współczulnej oraz zwiększenie aktywności przywspółczulnej u zdrowych osób podczas pracy z obszarem podpotylicznym (technika podpotylicznej dekompresji). Nierównowaga autonomiczna, zwłaszcza dominacja części współczulnej, jest charakterystyczna dla wielu chorób przewlekłych i może wywoływać negatywne skutki. Podsumowując, modulacja lub harmonizacja układu autonomicznego otwiera nowe spojrzenie na proces zdrowienia pacjenta.
Chcesz dowiedzieć się więcej o roli osteopatii w poprawie funkcjonowania układu autonomicznego? Zapraszamy do oddziałów Akademii Osteopatii:
