W leczeniu TOS ważne jest kompleksowe podejście, które obejmuje zarówno interwencje manualne, jak i modyfikację stylu życia pacjenta. Jako osteopaci mamy do dyspozycji szereg skutecznych metod terapeutycznych, które mogą przynieść znaczącą ulgę pacjentom cierpiącym na ten zespół uciskowy górnego otworu klatki piersiowej. Wczesne rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego postępowania terapeutycznego jest kluczowe dla osiągnięcia pomyślnych wyników leczenia TOS. Artykuł koncentruje się na omówieniu postępowania w przypadku TOS.
Leczenie TOS - najważniejsze aspekty
Ponieważ obecność zmian strukturalnych nie zawsze jest powiązana z występowaniem objawów, interwencje chirurgiczne nie są zalecane jako pierwszy wybór. Rekomendowane postępowanie obejmuje kilka czynników. Oprócz leczenia przeciwbólowego (NLPZ, iniekcje sterydowe, iniekcje botulinowe), dostępnych jest wiele możliwości w zakresie terapii manualnej oraz terapii ruchem. Leczenie TOS często zaczyna się od zastosowania terapii manualnej, która ma na celu rozluźnienie napiętych mięśni oraz poprawę funkcji stawów w obrębie szyi i górnej części klatki piersiowej. Terapia manualna TOS może obejmować techniki takie jak mobilizacje stawów, masaże, a także manipulacje powięziowe, które pomagają w redukcji napięcia w okolicach górnego otworu klatki piersiowej. Terapia ruchem natomiast pomaga w przywróceniu prawidłowej postawy ciała i poprawie mobilności. W kontekście TOS szczególnie istotne są ćwiczenia na wzmocnienie mięśni stabilizujących obręcz barkową i poprawiające rytm łopatkowo-ramienny.
Terapia TOS i jej przebieg
Przed przejściem do terapii warto zatrzymać się na anatomii okolicy górnego otworu klatki piersiowej. W kontekście możliwej kompresji lub drażnienia struktur splotu barkowego kluczowe jest uwzględnienie tonusu mięśni pochyłych. Gałęzie splotu, wraz z tętnicą podobojczykową (pamiętajmy o aTOS), przebiegają w szczelinie tylnej mięśni pochyłych, czyli pomiędzy mięśniem pochyłym przednim a środkowym. Dysfunkcje segmentów C3-C6 (pochyły przedni) i C1-C6 (pochyły środkowy) mogą wpływać na zaburzenia tonusu tych mięśni.
Choć wpływ ustawienia głowy w protrakcji i zniesienia lordozy szyjnej na powstawanie objawów TOS jest dyskusyjny, rekomendacje podkreślają wagę korekcji postawy ciała w przypadku jej zaburzeń. Postawa może być jednym z czynników generujących objawy zespołu uciskowego górnego otworu klatki piersiowej , dlatego warto zadbać o edukację posturalną pacjenta oraz weryfikację jego pozycji podczas pracy — nie tylko siedzenia przy biurku, ale również pozycji wymuszonych (np. fryzjerzy, pracownicy budowlani).
Zespół górnego otworu klatki piersiowej - ćwiczenia
Ćwiczenia dla zespołu górnego otworu klatki piersiowej są ważne, ponieważ pomagają w redukowaniu napięcia mięśniowego i poprawie funkcjonalności w obrębie barków i klatki piersiowej. Należy pamiętać tutaj także o sportowcach, których dyscypliny wymagają pracy z rękoma w górze (np. siatkarze, pływacy). Objawy TOS często współistnieją u nich z zaburzeniem rytmu ramienno-łopatkowego. Mięśnie takie jak piersiowe, zębaty przedni, czworoboczny grzbietu, dźwigacz łopatki czy stożek rotatorów mogą powodować kompensacje, prowadząc do zwiększenia napięcia w obrębie górnego otworu klatki piersiowej. Przy zaburzeniu rytmu łopatkowo-ramiennego często występuje nadaktywność dźwigacza łopatki i części zstępującej mięśnia czworobocznego, przy osłabieniu dolnego czworobocznego, zębatego przedniego i stożka rotatorów. Dlatego odpowiednio dobrane ćwiczenia na zespół górnego otworu klatki piersiowej, a zatem stabilizujące obręcz barkową i poprawiające koordynację mięśniową są kluczowe w terapii.
Wzorzec oddechowy to kolejny istotny element terapii TOS. Dysfunkcje przepony mogą prowadzić do oddechu górnożebrowego, co skutkuje nadmiernym zaangażowaniem mięśni pochyłych jako pomocniczych mięśni wdechowych. Może to prowadzić do ich hipertonusu, co zaostrza objawy. Istotne jest również uwzględnienie powiązań przepony z narządami wewnętrznymi: wątrobą (więzadło wieńcowe), sercem (więzadło osierdziowo-przeponowe), żołądkiem (rozwór przełykowy) czy okrężnicą poprzeczną (więzadło przeponowo-okrężnicze).
W kontekście tkanek łącznych warto pamiętać o trzech warstwach powięzi szyi, w tym powięzi Sibsona, będącej łącznikiem między klatką piersiową a cylindrem szyjnym. Badanie więzadeł osklepka opłucnej oraz mięśni nad- i podgnykowych może pomóc zidentyfikować potencjalne źródła napięcia. Kluczowe może być także zbadanie kompleksu mięśnia długiego szyi, gdyż zbilansowanie napięcia w tej lokalizacji często przynosi ulgę pacjentowi.
Jeśli leczenie zachowawcze nie przynosi oczekiwanych efektów, czasem konieczne są interwencje chirurgiczne, np. usunięcie pierwszego žbra lub žbra szyjnego. W przypadku zrostów po przebytych zabiegach usuwa się patologiczne tkanki, aby zniwelować kompresję.
Podsumowując, terapia zespołu TOS wymaga dokładnej diagnostyki — diagnoza TOS przebiega od badań obrazowych (wykluczających czerwone flagi, jak guzy płuca czy tętniaki tętnicy podobojczykowej), po wnikliwy wywiad i badanie funkcjonalne. Leczenie pierwszego wyboru obejmuje modyfikację postawy, wzorców ruchowych i stylu życia oraz szeroko rozumiane interwencje z zakresu terapii manualnej. Zrozumienie specyfiki TOS wymaga dogłębnej znajomości anatomii obszaru górnego otworu klatki piersiowej oraz jego interakcji z resztą organizmu.
Jeśli interesuje Cię zagadnienie terapii manualnej TOS w osteopatii, odwiedź jeden z oddziałów Akademii Osteopatii i zgłębiaj wiedzę na ten temat:
Bibliografia:
1. Jones MR, Prabhakar A, Viswanath O, Urits I, Green JB, Kendrick JB, Brunk AJ, Eng MR, Orhurhu V, Cornett EM, Kaye AD. Thoracic Outlet Syndrome: A Comprehensive Review of Pathophysiology, Diagnosis, and Treatment. Pain Ther. 2019 Jun;8(1):5-18. doi: 10.1007/s40122-019-0124-2. Epub 2019 Apr 29. PMID: 31037504; PMCID: PMC6514035.
2. Li N, Dierks G, Vervaeke HE, Jumonville A, Kaye AD, Myrcik D, Paladini A, Varrassi G, Viswanath O, Urits I. Thoracic Outlet Syndrome: A Narrative Review. J Clin Med. 2021 Mar 1;10(5):962. doi: 10.3390/jcm10050962. PMID: 33804565; PMCID: PMC7957681.
3. Diagnosis of thoracic outlet syndrome, Sanders, Richard J. et al. Journal of Vascular Surgery, Volume 46, Issue 3, 601 – 604
4. Caroline A. Stone „ Osteopatia wisceralna i położnicza” , MedPharm, 2021
