Decyzja o wykonaniu frenotomii u niemowlęcia to wciąż kontrowersyjny i budzący emocje wśród specjalistów temat. Ankyloglosja (Q38.1 wg ICD-10) czyli skrócenie wędzidełka języka, które prowadzi do upośledzenia ruchomości języka oraz jego funkcji dotyczy od 4,2 do 10,7 % populacji.
Od kilku lat, specjaliści zajmujący się tym temat, zwracają szczególną uwagę na zwiększającą się ilość wykonywanych zabiegów frenotomii u niemowląt, które prezentują trudności w ssaniu odżywczym, przede wszystkim podczas karmienia piersią. Wg Centrum Nauki o Laktacji (CNoL) skok ten zauważalny jest od roku 2017 i przykładem jest monitorowana od roku 2008 poradnia laktacyjna przy jednym z większych stołecznych szpitali ginekologicznych, która zanotowała wzrost frenotomii w ostatnich latach o 80%.
Stawiane przez specjalistów pytanie „Skąd obecnie tak wiele niemowląt ma przecinane wędzidełko języka?’ – czy jest to nadrozpoznawalność skróconych wędzidełek języka, czy może dokładniejsza diagnostyka lub znacznie większa dostępność do wczesnej interwencji logopedycznej/doradztwa laktacyjnego – nie znalazło jeszcze jednoznacznej odpowiedzi. Dyskusja wciąż trwa. I na razie nie widać jednego wspólnego stanowiska środowiska medycznego, które mogłoby wytłumaczyć wzrost frenotomii u niemowląt.
Kto trafia do gabinetu fizjoterapeutycznego/osteopatycznego z ankyloglosją?
To noworodki lub niemowlęta, u których podcięcie wędzidełka języka odbyło się w pierwszych dobach życia, jeszcze na oddziale położniczym lub w późniejszym okresie w systemie ambulatoryjnym. Wśród małych pacjentów pojawiają się dzieci, które ‘doświadczyły’ kilku zabiegów frenotomii, po których pozostały zrosty w okolicy blizny po zabiegu.
Kolejną grupą pacjentów są niemowlęta, u których planowany jest potencjalny zabieg frenotomii a wizyta dotyczy przygotowania tkanek miękkich w sąsiedztwie jamy ustnej do tej procedury. Oddzielną grupą są dzieci, u których została postawiona robocza diagnoza anatomicznego skrócenia struktury wędzidełka z nadmiernie napiętym dnem jamy ustnej, ale niewielkim ograniczeniem funkcji języka.
Jedne z najnowszych badań morfologicznych skupiających się na anatomii jamy ustnej noworodków z analizą budowy wędzidełka języka autorstwa Nikki Mills i współautorów pokazują, że wędzidełko języka to nie tylko fałd błony śluzowej, ale również leżąca poniżej powięź dna jamy ustnej. Autorzy, na podstawie preparatów anatomicznych zaproponowali trzy warianty funkcjonowania tego obszaru. Pierwszy, podczas unoszenia języka może zostać pociągnięta ku górze jedynie błona śluzowa. Drugi, podczas unoszenia języka może zostać pociągnięta ku górze błona śluzowa wraz z powięzią dna jamy ustnej. Trzeci wariant, podczas unoszenia języka wraz z błoną śluzową, powięzią dna jamy ustnej może zostać zaciągnięty w fałd powięziowo-śluzowy mięsień bródkowo-językowy (m. genioglossus).
Obserwacje badaczy pokazują, jaka jest różnorodność wyglądu badanych wędzidełek języka u noworodków, ich grubości oraz elastyczności. Dodatkowo, na preparatach ukazane są zależności anatomiczne języka ze strukturami mięśniowo-powięziowymi dna jamy ustnej co daje argument terapeutom o możliwościach skutecznej pracy manualnej z tym obszarem.
Wędzidełko języka o typie przednim lub tylnym
Znaczącą trudnością wśród specjalistów stała się ocena anatomiczna wędzidełka języka, zwłaszcza typu tylnego. Jedną z najbardziej popularnych skal oceny budowy anatomicznej wędzidełka języka jest skala Coryllos*. Skala ta bierze pod uwagę dwa typy budowy wędzidełek języka, których lokalizacje znajdują się w przedniej części języka oraz dwa kolejne typy umiejscowione w środkowo-tylnej części języka. Stąd tak powszechnie używane nazewnictwo przednie i tylne wędzidełko języka.
Specjalistom zajmującym się diagnostyką ankyloglosji ocena funkcji języka i budowy anatomicznej wędzidełka języka o typie tylnym stawia największe wyzwania. Nasuwają się pytania, czy jest to problem lokalnych struktur, czy może inne struktury anatomiczne są przyczyną problemu a widoczne ograniczenie ruchomości języka przez ten typ budowy wędzidełka to jedynie symptom? Pytania pozostają wciąż bez jednoznacznej odpowiedzi.
Jaka jest rola fizjoterapeuty/osteopaty w przypadku podejrzenia ankyloglosji u niemowlęcia?
Wiedza anatomiczna lokalizacji mięśni języka względem podstawy czaszki (mm. rylcowo-językowe), kości gnykowej (mm. gnykowo-językowe), żuchwy (m. bródkowo-językowy) oraz dna jamy ustnej pozwalają fizjoterapeucie/osteopacie bezpośrednio współuczestniczyć w procesie terapeutycznym dziecka po frenotomii lub przed potencjalnie planowanym zabiegiem.
Z pomocą dla pediatrów, neurologopedów, czy doradców laktacyjnych, przy diagnostyce wędzidełka języka zwłaszcza o typie tylnym, może przyjść całościowe badanie fizjoterapeutyczne/osteopatyczne. Dotyczyć będzie ono zarówno całościowego rozwoju motorycznego dziecka, jak i oceny jakościowej tkanek miękkich.
W badaniu manualnym oprócz obszaru ustno-twarzowego uwzględnione zostanie badanie napięcia tkanki łącznej i jej pochodnych powiązanych z obszarem czaszkowym oraz wisceralnym, co może pomóc w doprecyzowaniu diagnozy, czy dziecko ma skrócone, czy nieskrócone wędzidełko języka.* Skala Coryllos opisuje wyłącznie typy budowy anatomicznej wędzidełka języka, nie ocenia funkcji języka. I na jej podstawie nie powinna być stawiana ostateczna diagnoza.
Piśmiennictwo:
Mills, N. et al. Defining the anatomy of the neonatal lingual frenulum. Clin Anat. 2019;32(6):824-835.
Mills, N. et al. Understanding the Lingual Frenulum: Histological Structure, Tissue Composition, and Implications for Tongue Tie Surgery. Int J Otolaryngol. 2020 Jun 28:2020:1820978.
Coryllos, E. et al. Minimally invasive treatment for posteriori tongue-tie (the hidden tongue-tie), [w:] C.W. Genna, Breastfeeding infants. Jones&Bartleet Learning, 2017:269-278.
Rowan-Legg, A. Ankyloglossia and breastfeeding. Paediatr Child Health. 2015; 20(4): 209–213.
