Jednym z najbardziej archaicznych odruchów u niemowląt jest odruch ssania, którego pierwsze oznaki można zaobserwować w 18 tygodniu życia płodowego, natomiast pełna koordynacja następuje w 33 tygodniu życia płodowego, kiedy to dziecko połyka od 500 do 900 ml płynu owodniowego dziennie [1].
U niemowląt możemy zaobserwować dwa typy ssania – ssanie odżywcze oraz ssanie nieodżywcze.
- Ssanie odżywcze polega na skoordynowanych ruchach języka, dolnej wargi, żuchwy oraz kości gnykowej, których następstwem jest energiczne i symetryczne dociskanie języka do podniebienia.
- Ssanie nieodżywcze nie jest w stanie wytworzyć wystarczającego ciśnienia, do tego, aby dziecko było w stanie pobrać pokarm. Może występować w sposób odruchowy jak w przypadku podania dziecku smoczka [1].
Dojrzały i prawidłowych odruch ssania, obejmuje zakres 10-30 ssań z częstotliwością dwóch ssań na sekundę [2]
Odruch ssania polega na dynamicznym dociśnięciu języka do podniebienia, a następnie szybkim oddaleniu, tak aby wytworzyć podciśnienie, niezbędne do zassania mleka do obszaru ustnej części gardła dziecka.
W celu wizualizacji ruchu ssania, o języku należy pomyśleć, jak o tłoku znajdującym się w cylindrze – zatem korzeń języka musi być ustabilizowany ku dołowi, podczas gdy ciało porusza się ku przodowi oraz ku tyłowi względem podniebienia.
Stabilizacja korzenia języka odbywa się dzięki skoordynowanemu działaniu żuchwy oraz kości gnykowej. Kość gnykowa „wisi” na kościach skroniowych przy pomocy więzadła rylcowo-gnykowego, mięśnia rylcowo-gnykowego oraz mięśnia dwubrzuścowego. U niemowląt kość gnykowa leży w linii żuchwy, ku tyłowi względem niej, co wpływa na ustawienie mięśni nadgnykowych w płaszczyźnie poprzecznej. Należy pamiętać o korelacji kości gnykowej względem obojczyka przy pomocy mięśnia mostkowo-gnykowego oraz względem łopatki przez mięsień łopatkowo-gnykowy. Napięcia mięśnia łopatkowo-gnykowego mogą doprowadzić do ustawienia kości gnykowej dobocznie i ku dołowi, czego wynikiem może być asymetryczne przemieszczanie się języka w jamie ustnej [2]
Nieco innego postępowania terapeutycznego wymaga sytuacja, w której to róg większy kości gnykowej przemieszcza się ku dołowi, gdzie po stronie skrócenia, nadmierne napięcie tkankowe można znaleźć w obszarze mięśnia mostkowo-obojczykowego oraz samym obojczyku (np. stan po złamaniu obojczyka w trakcie akcji porodowej). Natomiast po stronie rogu większego uniesionego do góry na pewno należy sprawdzić mięsień rylcowo-gnykowy oraz kość skroniową.
Mięśnie języka należy podzielić na mięśnie wewnętrzne oraz zewnętrzne.
Mięśnie wewnętrzne języka wpływają na zmianę kształtu języka, co wpływa na manipulację jedzeniem oraz w przyszłości – artykulację mowy. Mięśnie te nie posiadają mocowania w obszarze żadnej z kości i wszystkie unerwione są przez nerw podjęzykowy (XII nerw czaszkowy). Natomiast mięśnie zewnętrzne u noworodka odpowiedzialne są za odruch ssania. Mięśnie te posiadają swoje mocowania do obszaru podniebienia, kości skroniowej, żuchwy oraz kości gnykowej, które stabilizują ich pozycję [3].
Problem ze ssaniem może mieć również charakter neurologiczny.
Należy przede wszystkim pamiętać o porażeniu nerwu podjęzykowego, który to czaszkę opuszcza z kanału nerwu podjęzykowego znajdującego się w obszarze kłykcia kości potylicznej. Tak, jak u dorosłych jest to dobrze zdefiniowany i uformowany obszar, tak u dzieci jest on całkowicie chrzęstny. Obszar kłykcia kości potylicznej u niemowląt składa się z dwóch części, zatem światło kanału jest zależne od lokalnych napięć i naprężeń pomiędzy tymi dwoma częściami [2].
W kontekście odruchu ssania nie można zapomnieć o obszarze otworu szyjnego i opuszczających go struktur – żyła szyjna wewnętrzna oraz nerwy czaszkowe IX, X, XI. Podobnie jak w przypadku kanału nerwu podjęzykowego, otwór szyjny posiada chrzęstne krawędzie. Kolumna gardła, jak i mięśnie głębokie szyi i głowy mogą wpływać na naprężenia tego otworu, ze względu na blisko znajdujące się przyczepy, co może drażnić opuszczające kanał struktur.[2]
Ważność prawidłowego odruchu ssania potwierdzają przeprowadzone w 2016 roku badania.
40 dzieci w wieku 0,6,12,24 tygodni poddano badaniu EEG podczas odruchu ssania odżywczego oraz nieodżywczego. U noworodków zaobserwowano obniżenie częstotliwości fal we wszystkich pasmach, czego wynikiem był znaczny spadek czujności behawioralnej. Odpowiedź ta zanikała w wieku noworodkowym i całkowicie znikała w wieku 12 tygodni. W wieku 24 tygodni, podczas ssania odżywczego, zaobserwowano znaczny skok fal theta, których wzrost zazwyczaj towarzyszy człowiekowi w stanach głębokiego rozluźnienia, snu, a także w momentach kreatywnego myślenia. Podczas ssania nieodżywczego nie zaobserwowano takich zmian. Badanie to potwierdza wpływ odruchu ssania na funkcjonowanie mózgu oraz funkcje poznawcze dziecka [4]
Jeśli interesują Cię takie zagadnienia jak przepuklina rozworu przełykowego a osteopatia, zapraszamy do zapoznania się z naszą ofertą. Akademia Osteopatii prowadzi 4,5-roczne kursy osteopatii oraz szkolenia Master Course o różnej tematyce. Działamy w pięciu miastach:
Bibliografia:
1. Skrypt – Caroline Marie Willieme „Osteopatia w pediatrii”
2. Jane E Carreiro DO., An osteopathic approach to children, Chruchill Livingstone Elsevier, wydanie II, str, 225-229.
3. Michael Schunke, Erik Schulte, Udo Schumacher „Atlas anatomii człowieka – Prometeusz”, Tom III, wydanie III, 2019.
4. Johannes Lehtonen, Minna Valkonen-Korhonen, Stefanos Georgidis, Mika P Tarvainen, Hanne Lappi, Juha-Pekka Niskanen, Ari Paakonen, Pasi A Karjalainen, „Nutritive sucking induces age-specific EEG-changes in 0-24 week-old infants”, 2016.
