Obecnie kontynuujemy tematykę zagadnień związanych z układem trawiennym z perspektywy osteopatycznej. Tym razem zajmiemy się refluksem żołądkowo-przełykowym u niemowląt.
Etiologia refluksu u niemowląt jest zazwyczaj wielopłaszczyznowa, a niektóre z przyczyn tej dolegliwości nadal nie zostały wyjaśnione.
Wśród najczęstszych z nich wymienia się:
- dysbalans nerwu błędnego powodujący rozluźnienie dolnego zwieracza przełyku,
- funkcjonalną przepuklinę rozworu przełykowego,
- niedojrzałość układu trawiennego,
- nietolerancje białek mleka u dzieci w wieku poniżej 1 roku życia.
Terapia refluksu jest istotna nie tylko ze względu na obecny dobrostan dziecka i rodziców, lecz także ma znaczenie zapobiegawcze.
Stwierdzono bowiem silną zależność pomiędzy występowaniem refluksu i problemów dróg oddechowych. Dotyczyły one przede wszystkim objawów astmy, (zachłystowego) zapalenia płuc, większej podatności na infekcje górnych dróg oddechowych (nieżyt nosa).
Treść pokarmowa zarzucana z żołądka do przełyku, gardła i tchawicy drażni układ oddechowy i przyczynia się do zwiększonego ryzyka problemów zdrowotnych.
Dziecko z problemem refluksu może doświadczać pieczenia i bólu, a w rezultacie słabiej przybierać na wadze i wolniej się rozwijać.
Przed rozpoczęciem terapii osteopatycznej istotne jest wykluczenie najważniejszych czerwonych flag związanych z główną dolegliwością dziecka.
Kryteria NICE dotyczące refluksu u dzieci wspominają o możliwych objawach poważnych patologii takich, jak: wymioty chlustające, wymioty podbarwione żółcią lub krwią, silne wzdęcie brzucha lub symptomy chorób układowych.
Chociaż są to wytyczne głównie dla lekarzy, każdy osteopata ma obowiązek upewnienia się, czy może bezpiecznie przystąpić do prowadzenia terapii.
Wskazane jest zawsze uwzględnienie sytuacji dziecka w szerszym kontekście jego otoczenia społecznego. Może zdarzyć się, że sytuacja w rodzinie sprzyja występowaniu u dziecka problemu z refluksem. Czasem nerwowi, niedoświadczeni rodzice potrzebują pomocy w opiece nad dzieckiem, a w pewnych sytuacjach sami wymagają terapii.
Szczególnie w pierwszym okresie życia dziecka jego więź z matką jest szczególnie silna. Z tego względu może ono odzwierciedlać jej lęki i niepokoje lub problemy. Osteopata powinien wykazać się dobrą analizą otoczenia rodzinnego i olbrzymią empatią, starając się rozwiązać problem, który czasami jest „dzielony” przez członków rodziny.
W terapii refluksu u dziecka warto również zwrócić uwagę na żywienie matki. Być może pewne substancje przedostające się do mleka drażnią układ pokarmowy dziecka. Powyżej wspomniano już o możliwości nietolerancji pewnych białek mleka. W tym przypadku istotna jest dobra obserwacja wielu czynników związanych z refluksem.
W przypadku refluksu warto przyjrzeć się podstawie czaszki.
Jedną ze stosowanych technik jest normalizacja części kłykciowej, która jest bardzo podatna na urazy okołoporodowe. Należy również zwrócić uwagę na okolicę otworu szyjnego i przebieg nerwu błędnego. Sama kość potyliczna i górny odcinek szyjny również odgrywają ważną rolę. W tych obszarach zlokalizowany jest pień mózgu wraz z istotnymi ośrodkami fizjologicznymi, w tym z ośrodkiem kontroli wymiotów.
W terapii przydatne mogą być techniki równoważenia napięć membranowych i płynowych, uwolnienie naprężeń wewnątrzkostnych oraz delikatne usunięcie restrykcji u podstawy czaszki i połączenia czaszkowo-szyjnego.
Ważnym elementem terapii może być równoważenie napięć przepony. Odgrywa ona główną rolę w zamykaniu części wpustowej żołądka, jest więc bezpośrednio związana z refluksem. Zasadne może być wykonanie technik pośrednich równoważących napięcia przeponowe.
Na refluks mogą mieć wpływ zaburzenia ciśnień pomiędzy klatką piersiową i jamą brzuszną. Zalecane jest więc dążenie do uzyskania ich normalizacji. W przypadku refluksu często dochodzi do napięć mięśni przykręgosłupowych i blokad stawów kręgosłupa oraz żeber na poziomach zaopatrzenia współczulnego żołądka. Delikatna mobilizacja oraz techniki BLT mogą przynieść istotną ulgę.
Praca bezpośrednio w obszarze żołądka rzadko jest możliwa i skuteczna u niemowlęcia (ze względu na stosunki topograficzne innych narządów, głównie wątroby, zajmujących zdecydowaną część nadbrzusza). Lepiej sprawdzają się techniki globalne wykonywane w obrębie jamy brzusznej.
Gdy występuje refluks warto również zwrócić uwagę na powięzi klatki piersiowej i szyi — zadbać o swobodę ich ruchu i prawidłowe napięcie. Powyżej przedstawiono jedynie wybrane propozycje postępowania z refluksem u małych dzieci. Zawsze należy jednak pamiętać o indywidualnym podejściu do pacjenta opartym na procesie rozumowania klinicznego.
[1] Curien-Chotard M, Jantchou P. Natural history of gastroesophageal reflux in infancy: new data from a prospective cohort. BMC Pediatr. 2020 Apr 7;20(1):152. doi: 10.1186/s12887-020-02047-3. PMID: 32264869; PMCID: PMC7137340. [2] Davies I, Burman-Roy S, Murphy MS; Guideline Development Group. Gastro-oesophageal reflux disease in children: NICE guidance. BMJ. 2015 Jan 14;350:g7703. doi: 10.1136/bmj.g7703. PMID: 25591811; PMCID: PMC4707563.
Zainteresował Cię ten temat? Czujesz, że jest to coś dla Ciebie? Chcesz połączyć swoją praktykę lekarską z nowoczesną metodą terapii? Zapoznaj się z naszymi kursami w Akademii Osteopatii:
