Przepony funkcjonalne u przedszkolaków odnoszą się do mechanizmów regulacji i kontroli różnych funkcji organizmu, które są niezbędne dla prawidłowego rozwoju i zdrowia dziecka w wieku przedszkolnym. Te struktury lub mechanizmy działają jak bariery albo filtry, umożliwiając adekwatne reagowanie na bodźce zewnętrzne oraz zapewniając równowagę wewnątrzustrojową. Przepony funkcjonalne u dziecka w kontekście jego rozwoju są kluczowe w procesach takich jak nauka kontroli nad pęcherzem moczowym, regulacja snu, odpowiedź na stres oraz rozwój umiejętności społecznych i emocjonalnych. W tym okresie życia dziecka jego układ nerwowy oraz inne systemy w organizmie dojrzewają, co umożliwia coraz bardziej złożoną interakcję z otoczeniem oraz lepsze przystosowanie do wymagań środowiska. Interwencje wspierające rozwój przepon funkcjonalnych, takie jak różnorodne formy aktywności fizycznej, zajęcia z muzyki, sztuki oraz gry zręcznościowe, mają znaczący wpływ na wszechstronny rozwój dziecka, wpływając na jego zdolności poznawcze, motoryczne oraz emocjonalno-społeczne.
Przepony funkcjonalne u dziecka i ich rola
Do systemu przepon funkcjonalnych przynależą struktury anatomiczne przebiegające poprzecznie względem głównej osi ciała i oddzielające, dzięki swojej czynnościowej pracy, jamy ludzkiego ciała. Literatura przedstawia przepony funkcjonalne jako regulatory ciśnienia płynów pomiędzy cylindrami jamy brzusznej, klatki piersiowej i kompleksu szyjno-czaszkowego.
Wśród przepon funkcjonalnych wymieniane są struktury anatomiczne, tj.:
- namiot móżdżku/przepona siodła tureckiego,
- górny otwór klatki piersiowej,
- przepona oddechowa,
- przepona dna miednicy.
Do tego systemu, mniej znane i rzadziej wymieniane w literaturze, przynależą jeszcze m.in. powięź podeszwowa, podkolanowa oraz trójkąt podpotyliczny.
Przepony czynnościowe - dno jamy ustnej
Dno jamy ustnej to kolejna, bardzo interesująca przepona czynnościowa. Tworzy ją parzysty mięsień żuchwowo-gnykowy, który przynależy do grupy mięśni nadgnykowych i rozpina się między kresą żuchwowo-gnykową żuchwy a kością gnykową. Włókna tego mięśnia biegną ku środkowi, tyłowi i dołowi, po czym dochodzą do linii pośrodkowej tworząc szew żuchwowo-gnykowy.
Dodatkowym wsparciem tej przepony czynnościowej staje się samo dno jamy ustnej. Przestrzeń tą tworzy powięź rozpostarta po wewnętrznej stronie żuchwy jak hamak. Zawiera znaczną ilość włókien kolagenowych i elastyny typu III, pokryta jest błoną śluzową. Pokrywa brzuśce mięśnia bródkowo-językowego (mięśnie zewnętrzne języka), które niemalże zatapiają się w warstwie powięziowej dna jamy ustnej, swoimi przyczepami.
Dno jamy ustnej, poprzez anatomiczne zależności mięśniowo-powięziowe z językiem, stanowi bardzo dynamiczną strukturę. Z jednej strony stabilizuje podstawę języka, z drugiej zaś strony jest warunkiem prawidłowej mobilności języka, zwłaszcza w przypadku jego pionizacji, prawidłowej pozycji spoczynkowej, czy prawidłowego sposobu połykania.
Dno jamy ustnej u przedszkolaka
Oddychanie torem ustnym bądź mieszanym to jeden z najbardziej powszechnych problemów dzieci w wieku przedszkolnym w obrębie kompleksu ustno-twarzowego. Do najczęstszych przyczyn tego stanu należą:
- obniżone napięcie mięśniowe,
- nieprawidłowa kontrola posturalna,
- częste infekcje kataralne,
- alergie,
- powiększony trzeci migdał.
Konsekwencje tych zaburzeń widzimy również w zaburzeniach pracy przepony dna jamy ustnej. Brak zwarcia ust, brak pionizacji języka i szerokiego rozłożenia go na podniebieniu, tłoczenie języka międzyzębowo - wszystko to powoduje, że przepona dna jamy ustnej nie ma optymalnego tonusu mięśniowego. I jako przepona nie jest w stanie brać pełnego udziału w regulowaniu ciśnienia pomiędzy pozostałymi funkcjonalnymi przeponami.
Dodatkowo, podczas ustnego lub mieszanego toru oddechowego, przedszkolak najczęściej kompensuje mechanikę oddechową poprzez włączenie dodatkowych mięśni oddechowych (mm. pochyłych, mm. piersiowych, mm. m-o-s). A zatem górny otwór klatki piersiowej przeciążony nieprawidłową mechaniką wzorców oddechowych przedszkolaka, nie jest w stanie w pełni wydolnie wziąć udział w regulacji ciśnienia przepływu żylno-limfatycznego oraz płynów śródmiąższowych.
Przepony funkcjonalne u przedszkolaka - przepona oddechowa
Nieprawidłowe wzorce oddechowe będą również przyczyniały się do braku optymalnej pracy przepony oddechowej, zwłaszcza w obrębie przestrzeni dolno-żebrowych i zachyłków żebrowo-przeponowych. Zatem, jako tłok ciśnieniowy, w przypadku przedszkolaków, przepona oddechowa będzie prezentowała ograniczoną efektowność pompy tłoczącej.
Należy dodać, że w okresie przedszkolnym pojawia się często rozwojowy etap selektywności pokarmowej, kiedy dziecko niechętnie sięga po różnorodne produkty a zubożona dieta może prowadzić do trudności z wypróżnianiem, pasażem jelitowym, co również może wpłynąć na jakość kolejnej funkcjonalnej przepony – dna miednicy.
Poprawa funkcjonowania przepon u dziecka - w jaki sposób można to zrobić?
W poprawie funkcjonowania przepon u dziecka ważna jest współpraca specjalistów.:
- logopedy, który zajmie się kompleksem ustno-twarzowym,
- osteopaty, który zajmie się strukturami mięśniowo-powięziowymi, wpływającymi na poprawę drenażu żylno-limfatycznego,
- rehabilitanta zajmującego się terapią ruchową, który zaopiekuje się kontrolą postawy i regulacją napięcia mięśniowego.
Dodatkowo dobry efekt przyniesie basen, piłka nożna i każda inna forma aktywności fizycznej dedykowana dla przedszkolaka, które dadzą wsparcie całościowej terapii.
Przepony funkcjonalne a osteopatia
Osteopatia jako holistyczna metoda leczenia odgrywa znaczącą rolę w wspieraniu rozwoju przepon funkcjonalnych u przedszkolaków, poprzez promowanie prawidłowej równowagi i harmonii w funkcjonowaniu wszystkich systemów ciała. Poprzez delikatne techniki manualne osteopatia ma na celu przywrócenie optymalnej mobilności i pozycji struktur anatomicznych, co jest kluczowe dla zachowania zdrowia i prawidłowego rozwoju dziecka. W kontekście przepon funkcjonalnych interwencje osteopatyczne mogą przyczynić się do lepszej integracji sensorycznej, poprawy koordynacji ruchowej, a także efektywniejszej regulacji emocjonalnej i zachowań adaptacyjnych. Na przykład, poprawa mobilności przepony oddechowej poprzez techniki osteopatyczne może prowadzić do efektywniejszego oddychania, co z kolei wpływa na relaksację, redukcję poziomu stresu oraz lepsze dotlenienie organizmu. Dodatkowo, osteopatia może wspierać rozwój układu pokarmowego i moczowo-płciowego poprzez optymalizację ich funkcji, co jest bezpośrednio związane z nauką kontroli nad pęcherzem moczowym oraz prawidłowym przyswajaniem składników odżywczych. Wprowadzenie osteopatii w życie przedszkolaka, w porozumieniu z innymi specjalistami zajmującymi się rozwojem dziecka, może stanowić cenne wsparcie w budowaniu silnych fundamentów dla zdrowia i harmonijnego rozwoju.
Jeśli chcesz poszerzyć swoją wiedzę z zakresu przepon funkcjonalnych u przedszkolaka, Akademia Osteopatii zaprasza do swoich oddziałów:
Bibliografia:
Mills, N. Understanding the Lingual Frenulum: Histological Structure, Tissue Composition, and Implications for Tongue Tie Surgery. Int J Otolaryngol. 2020; 2020: 1820978.
Moeckel, E. Mitha, N. (2008). Textbook of Pediatric Osteopathy. Churchill Livingstone.
