Według filozofii osteopatii każda tkanka w ciele posiada własną, unikatową MOTYLNOŚĆ, co oznacza zdolność do delikatnego, rytmicznego ruchu. Jest to odrębne od ruchomości, która odnosi się do zdolności tkanki do pasywnego przemieszczania się pod wpływem zewnętrznych sił. 

Motylność jest postrzegana jako wyraz wewnętrznej aktywności tkanki, która jest ściśle powiązana z jej zdrowiem i funkcjonowaniem. 
Mimo że motylność jest fundamentalnym pojęciem w osteopatii, jej istnienie i wpływ na zdrowie nadal są przedmiotem debat i badań naukowych. Krytycy zwracają uwagę na brak solidnych dowodów empirycznych potwierdzających skuteczność tej koncepcji. Jednak wielu osteopatów i ich pacjenci zgłaszają pozytywne doświadczenia wynikające z terapii opartych na tej zasadzie.

Czym jest motylność?

Duden (2007) opisuje motylność jako całokształt nieświadomie kontrolowanych ruchów ciała ludzkiego i jego organów. W biologii odnosi się to również do zdolności do ruchu organizmów i organelli komórkowych. Pschyrembel (1998) precyzuje, że motylność odnosi się do zdolności do ruchu, szczególnie w odniesieniu do organów, które poruszają się jako odruch lub pod kontrolą wegetatywną (np. perystaltyka). 

Te różne definicje wskazują, że motylność pokrywa się częściowo z innymi terminami związanymi z ruchem, takimi jak motoryczność (motoric) i ruchliwość (mobility), ale nie można jej z nich całkowicie wyodrębnić. Na przykład ruch przepony, który może być zarówno świadomy, jak i nieświadomy, może być określony jako forma motoryczności, ruchliwości, a także motylności, w zależności od kontekstu. 

Barral (2002) definiuje motylność trzewną jako wyczuwalne ruchy odzwierciedlające rozwój embrionalny. Z kolei Klinke (2005) dzieli motylność na dwie fazy: trawienną, mieszającą spożywane jedzenie i koordynującą jego transport w kierunku aboralnym (od ust do odbytu), oraz międzytrawienną, podczas której materiały, których nie można strawić, są łączone w większe cząstki i transportowane, również przez perystaltykę. 

Ta wrodzona motylność wywodzi się z fluktuacji potencjału błonowego w komórkach mięśni gładkich, z obszarami rozrusznikowymi wykazującymi spontaniczne fluktuacje potencjału błonowego, które rozprzestrzeniają się do komórek mięśni gładkich poprzez połączenia szczelinowe (gap junctions), a za te fluktuacje potencjału odpowiedzialne są komórki międzybłonowe Cajala. 

Podsumowując, motylność jest złożonym terminem odnoszącym się do różnych form ruchu w organizmie, od nieświadomych ruchów organów do bardziej specyficznych aktywności, takich jak perystaltyka przewodu pokarmowego, wszystkie regulowane na różnych poziomach fizjologicznych. 

Jakie teorie stoją za pojęciem motylności?

Teoria mechaniczna motylności

Teoria mechaniczna opiera się na założeniu, że motylność jest związana z fizycznymi ruchami i procesami w ciele. Proponuje, że ruchy oddechowe, szczególnie oddech przeponowy, mogą być przenoszone na inne struktury ciała, generując subtelne ruchy tkankowe. Kolejnym aspektem tej teorii jest wpływ pulsacji płynów ciała, takich jak krew, limfa czy płyn mózgowo-rdzeniowy, na tkanki. Teoria ta zakłada, że różne struktury ciała są ze sobą mechanicznie połączone i że ruch jednej struktury może wpłynąć na inne, co tłumaczyłoby rozprzestrzenianie się motylności. Krytycy tej teorii zwracają uwagę na jej ograniczenia, szczególnie w kontekście wyjaśniania bardziej subtelnych aspektów motylności, które nie zawsze można przypisać prostym przyczynom mechanicznym.

Teoria bioenergetyczna motylności

Teoria bioenergetyczna traktuje motylność jako wyraz przepływu energii życiowej, znanego również jako "qi" w medycynie chińskiej czy "prana" w ajurwedzie. Zakłada, że każda żywa tkanka posiada swoje własne pole energetyczne, a motylność jest odbiciem równowagi i harmonii w tym polu. 
Zdaniem zwolenników tej teorii, zaburzenia w motylności odzwierciedlają blokady lub dysbalanse energetyczne, które mogą prowadzić do dysfunkcji i chorób. Ta koncepcja podkreśla również znaczenie holistycznego podejścia do zdrowia, gdzie uwzględnia się nie tylko ciało fizyczne, ale również aspekty energetyczne istoty ludzkiej. Teoria ta jest jednak często krytykowana za brak empirycznych dowodów i trudności w obiektywnym pomiarze energii życiowej.

Teoria embriologiczna motylności

Teoria embriologiczna sugeruje, że motylność ma swoje korzenie w pierwotnych ruchach komórkowych i tkankowych obserwowanych w rozwoju embrionalnym. Uważa się, że te wczesne wzorce ruchu są zachowane i kontynuowane w dorosłym życiu jako wyraz inherentnej zdolności organizmu do regulacji i samonaprawy. Krytycy zwracają uwagę na brak wystarczających dowodów naukowych. Jednakże, dla wielu praktyków teoria Blechschmidta oferuje cenne wglądy w zrozumienie złożonych zależności między rozwojem embrionalnym a zdrowiem w dorosłym życiu.

Teoria neuronalna motylności

Teoria neuronalna koncentruje się na roli układu nerwowego w regulacji motylności. Zakłada, że subtelne, nieświadome aktywności nerwowe mogą generować i modulować ruchy tkankowe. Ta koncepcja podkreśla, jak złożone i precyzyjne jest sterowanie napięciem i ruchem w tkankach przez układ nerwowy. Teoria ta jest wspierana przez badania nad autonomicznym układem nerwowym i jego wpływem na różne struktury ciała, jednak wciąż pozostaje wiele do odkrycia w kontekście konkretnych mechanizmów odpowiedzialnych za motylność.

Teoria biodynamiczna motylności

Teoria biodynamiczna postrzega motylność jako integralną część dynamicznej, wzajemnej relacji między wszystkimi systemami ciała. Uważa, że ciało jest nieustannie w stanie delikatnej równowagi i adaptacji, a motylność jest jednym z wyrazów tej nieustannej dynamiki. Teoria biodynamiczna akcentuje znaczenie uważnego obserwowania oraz promowania wrodzonej zdolności organizmu do samoregulacji i autoregeneracji. Zdaniem zwolenników tej koncepcji, poprzez delikatną interwencję i wspieranie naturalnych procesów organizmu, można odblokować potencjał leczniczy i przyczynić się do głębszej harmonii i zdrowia

Teoria mocygeniczna motylności

Teoria mocygeniczna koncentruje się na roli mięśni jako źródle motylności, zakładając, że wewnętrzna aktywność mięśni, niezależna od bodźców nerwowych, generuje subtelne ruchy tkankowe. Zdaniem zwolenników tej teorii, mięśnie, będące aktywnymi strukturami, poprzez swoje mikro-ruchy, napięcie lub tonus, wpływają na inne tkanki i struktury, co może przekładać się na ogólny stan zdrowia. 

Fascia, otaczająca mięśnie, odgrywa istotną rolę jako przekaźnik i modulator tych ruchów, przenosząc subtelne ruchy mięśniowe na dalsze części ciała. Zdrowa motylność mięśniowa jest uznawana za kluczową dla funkcji i samoregulacji ciała, a dysfunkcje w miogennych ruchach mogą prowadzić do napięć, bólu i innych problemów somatycznych. Choć teoria mocygeniczna skupia się na mięśniach, nie wyklucza ona innych potencjalnych źródeł motylności, takich jak ruch płynów ciała czy energetyka.

Teoria biolelektryczna motylności

Teoria bioelektryczna opiera się na założeniu, że w organizmie ludzkim istnieją subtelne bioelektryczne prądy, które mają istotny wpływ na motylność i ogólne funkcjonowanie ciała. Według tej koncepcji, komórki i tkanki generują i reagują na pola elektryczne, które są nie tylko wynikiem aktywności neuronalnej, ale również są obecne w procesach regeneracji, wzrostu i utrzymania homeostazy. 

Te subtelne implusy elektryczne mogą wpływać na zachowanie komórek, ich komunikację oraz funkcjonowanie całych układów, co ma bezpośrednie przełożenie na zdrowie i samoregulację organizmu. Chociaż bezpośrednie mierzenie i ocena tych prądów w kontekście klinicznym mogą być trudne, postęp w technologiach medycznych i badań nad biologią elektryczną otwiera nowe perspektywy dla zrozumienia i zastosowania tej teorii. Koncepcja ta integruje się z innymi podejściami w osteopatii, sugerując, że motylność i funkcjonowanie ciała są wynikiem złożonej interakcji między różnymi systemami fizjologicznymi, w tym między systemami bioelektrycznymi.

Autor: dr hab. Sebastian Rutkowski