Nerw przeponowy, unerwiający ruchowo przeponę oraz czuciowo wiele struktur w obrębie klatki piersiowej i jamy brzusznej, jest istotnym elementem układu nerwowego człowieka. Praca z nerwem przeponowym może poprawić jego lokalne funkcje i przynieść korzyści systemowe dzięki związkom neuro-anatomicznym. Podrażnienie nerwu przeponowego w niektórych przypadkach jest oczywiste np. kiedy obserwujemy oddychanie paradoksalne, ale w innych przypadkach jest trudny do zdiagnozowania. Osteopatia a nerw przeponowy to zagadnienie wymagające dokładnego zrozumienia anatomicznych uwarunkowań i możliwych dysfunkcji.
Nerw przeponowy - anatomia i przebieg
Nerw przeponowy składa się z włókien ruchowych (mielinowych cholinergicznych), mielinowych włókien czuciowych o dużej średnicy, włókien o małej średnicy, niemielinowych włókien peptydergicznych oraz niemielinowych włókien adrenergicznych typu współczulnego. Około 60% aksonów jest pokrytych mieliną, podczas gdy reszta jest niezmielinizowana. Unerwienie nerwu przeponowego pochodzi z obszaru C3-C5 rdzenia kręgowego, choć w rzadkich przypadkach może pochodzić wyłącznie z C3-C4. Nerw przeponowy łączy się z pętlą szyjną (ansa cervicalis), wchodząc w kontakt z splotem szyjnym (C1-C4) oraz nerwem błędnym (X). Te połączenia sugerują, że nerw przeponowy może przesyłać informacje do mięśni unerwionych przez ansa cervicalis: mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego, czworobocznego, mięśnia mostkowo-gnykowego, tarczowo-gnykowego, a także do strun głosowych.
Podczas swojego przebiegu nerw przeponowy tworzy gałęzie łączące, które mają kontakt z całym splotem ramiennym. Przed wejściem do śródpiersia nerw przeponowy łączy się ze zwojem gwiaździstym, może również łączyć się z pętlą podobojczykową, a także z nerwem krtaniowym wstecznym nerwu błędnego. Przebiega na powięzi mięśnia pochyłego przedniego, przed powięzią przedkręgową, przechodzi za powięzią mięśnia łopatkowo-gnykowego, przebiega bocznie i z tyłu względem mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego, a następnie obustronnie wchodzi do śródpiersia, pomiędzy żyłą a tętnicą podobojczykową.
Kiedy nerw przeponowy wchodzi do śródpiersia, krzyżuje tętnicę piersiową wewnętrzną blisko jej połączenia z tętnicą podobojczykową. Nerwy przeponowe wchodzą do śródpiersia razem z żyłami i tętnicami przeponowymi, przechodząc przed korzeniami płucnymi, gdzie znajdują się główne oskrzela oraz tętnice i żyły płucne. Nerwy przeponowe stykają się z opłucną ścienną i osierdziem. Po przejściu przez przeponę nerwy lub gałęzie przeponowo-brzuszne tworzą kilka podprzeponowych zwojów przeponowych (szczególnie po lewej stronie), łączą się ze zwojem trzewnym, górnym zwojem krezkowym oraz zwojem aortowo-nerkowym, a kończą się w nadnerczu; nerwy przeponowe tworzą splot nerwowy z układem współczulnym i częścią nerwu błędnego w jamie brzusznej. Nerwy przeponowe unerwiają otrzewną ścienną, torebkę Glissona, wątrobę (przechodząc przez wnękę), pęcherzyk żółciowy, krzywiznę większą żołądka oraz więzadła sierpowate i wieńcowe wątroby.
Podrażnienie nerwu przeponowego i metody leczenia
Podrażnienie nerwu przeponowego może mieć różnorodne przyczyny. Leczenie nerwu przeponowego wymaga dokładnej diagnostyki i kompleksowego podejścia. Osteopatia a nerw przeponowy to ważne połączenie terapeutyczne, które uwzględnia szeroki zakres powiązań anatomicznych.
-
Spondyloza może powodować zwężenie otworów międzykręgowych przez osteofity, co prowadzi do przemijającego porażenia nerwu przeponowego.
-
Uszkodzenia tego nerwu mogą wynikać także z zabiegów chirurgicznych, nowotworów szyi, chorób neurologicznych (np. Charcot-Marie-Tooth).
-
Schorzenia metaboliczne (cukrzyca), wirusowe (półpasiec) oraz przewlekłe schorzenia sercowo-płucne i reumatyczne, jak fibromialgia, również mogą powodować podrażnienie nerwu przeponowego.
-
Uszkodzenia jatrogenne, np. przez blizny po urazach, sprzyjają chronicznej dysfunkcji nerwu.
Objawy obejmują duszność, ból szyi, pleców, ograniczenie ruchomości barku i obniżenie progu bólu. Nerw przeponowy próbuje skompensować negatywne skutki, zanim nastąpi pełna dysfunkcja, dostosowując transmisję neurosynaptyczną i w razie potrzeby zwiększając impulsację do przepony, by wspomóc funkcję oddechową. Leczenie nerwu przeponowego często wymaga podejścia interdyscyplinarnego, gdzie osteopatia manualna może stanowić kluczowy element terapii.
Dysfunkcje nerwu przeponowego i ich konsekwencje systemowe
Przewlekłe podrażnienie nerwu przeponowego może wywoływać objawy w odległych obszarach ciała, niezwiązanych bezpośrednio anatomicznie z tym nerwem, dzięki zdolności do transportu substancji w obu kierunkach. Nerw przeponowy przenosi enzymy, białka, neuroprzekaźniki i inne substancje, co wymaga energii (ATP) i może wpływać na tkanki, przez które przebiega. Dysfunkcja nerwu i zaburzenia pracy przepony mogą zmieniać mechanikę obręczy barkowej, powodując ból. Może również prowadzić do dysfagii, bezdechu sennego, podwyższonego ciśnienia krwi i przewlekłego bólu zębodołowego poprzez wpływ na nerw trójdzielny. Podrażnienie nerwu przeponowego może manifestować się w różnych układach ciała ze względu na jego rozległe połączenia anatomiczne. Osteopatia a nerw przeponowy to relacja terapeutyczna, która uwzględnia te złożone zależności.
Osteopatia manualna a nerw przeponowy - podejście terapeutyczne
Osteopatia manualna a nerw przeponowy to szczególnie skuteczne połączenie terapeutyczne. Podczas pracy manualnej terapeuta ocenia i leczy wiele punktów związanych z nerwem przeponowym.
-
Istnieje wiele punktów, powiązanych z nerwem przeponowym, które mogą być tkliwe lub bolesne np. kręgi C3-C4, przyśrodkowa część przestrzeni międzyżebrowych, przedni brzeg 10 żebra.
-
Nerw przeponowy znajduje się przed przednim brzegiem mięśnia pochyłego przedniego, a jego punkt spustowy zlokalizowany jest w dole nadobojczykowym.
-
Palpacja obszaru trójkątnej przestrzeni ograniczonej przez obojczyk i obie głowy mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego może być bolesna, co może wskazywać na dysfunkcję nerwu przeponowego.
-
Ból sąsiadujących tkanek może wynikać z innych przyczyn, dlatego diagnostyka różnicowa ma kluczowe znaczenie.
Jeśli jesteś zainteresowany pracą osteopatyczną w zakresie dysfunkcji nerwu przeponowego, odwiedź wybrany oddział Akademii Osteopatii:
Piśmiennictwo:
-
Bordoni B, Escher AR, Duczyński M. Proposal for Manual Osteopathic Treatment of the Phrenic Nerve. Cureus. 2024 Apr 11;16(4):e58012. doi: 10.7759/cureus.58012. PMID: 38606024; PMCID: PMC11007451
-
Jean-Pierre Barral. Klatka piersiowa w ujęciu osteopatycznym. Wydawca: Medparm 2019
