Deformacje czaszki w ujęciu osteopatycznym

W medycynie osteopatycznej rośnie zainteresowanie tematyką deformacji czaszki w ujęciu osteopatycznym. Osteopatia, oferując holistyczne podejście do zdrowia człowieka, dostarcza cennych narzędzi do analizy i terapii tych strukturalnych odchyleń, które mogą mieć istotny wpływ na funkcjonowanie całego organizmu. W niniejszym artykule przyjrzymy się deformacjom czaszki z perspektywy osteopatycznej. Zrozumienie tych aspektów jest kluczowe dla każdego profesjonalisty w tej dziedzinie, który pragnie skutecznie diagnozować i leczyć swoich pacjentów. Zapraszamy do lektury, która nie tylko pogłębi wiedzę, ale także wzbogaci praktykę kliniczną każdego osteopaty.
 

Deformacja czaszki u dzieci - ujęcie historyczne 

Deformacja kości czaszki, czyli zniekształcenie poszczególnych elementów twarzoczaszki i mózgoczaszki, znane są ludzkości od zarania dziejów w Ameryce Południowej, Azji czy Europie. Starożytna społeczność Hirota, zamieszkująca dzisiejszą Japonię, poprzez noszenie hełmów celowo deformowała kości czaszki noworodków, nadając jej różnoraki kształt, co miało determinować późniejsze losy ludzi, ich pozycję społeczną czy stanowić znak rozpoznawczy wojowników na polu bitwy.

Jednak nie tylko stosowane długotrwale ograniczenie wzrostu czaszki ma wpływ na jej wzrost. W 1992 roku w Stanach Zjednoczonych, w wyniku kampanii mającej na celu zapobieganiu SIDS (sudden infant death syndrome) zauważono znaczną różnicę lokalizacji plagiocefalii u niemowląt, które częściej były układane do spania w pozycji na plecach niż w leżeniu przodem.
 

Deformacja kości czaszki - holistyczne podejście

Twórcą podejścia czaszkowego był William Garner Sutherland, D.O. (1873–1954), uczeń doktora Andrew Still’a, twórcy osteopatii. W wyniku postępujących prac naukowych związanych z rozwojem neurologii, neurochirurgii, pediatrii, osteopatii, ortodoncji, logopedii zmieniło się także podejście do leczenia deformacji czaszki u dzieci. Mamy poparcie w badaniach naukowych, że istnieje związek pomiędzy symetrycznym rozwojem twarzoczaki i mózgoczaszki a nakładaniem się na siebie poszczególnych kości czaszki, napięciem i kostnieniem szwów, ruchomością kości czaszki względem siebie i postępowaniem prawidłowego procesu kostnienia. Co więcej, może być przyczyną wad logopedycznych, laryngologicznych, ortodontycznych ograniczeń ruchomości odcinka kręgosłupa szyjnego i piersiowego, a nawet rozwoju skoliozy. Związek ten często nie jest brany pod uwagę przez klinicystów z uwagi na ograniczoną ilość badań długoterminowych i różne tempo rozwoju nerwowo-czaszkowego i trzewno-czaszkowego. Czaszka trzewna jest rozwojowo w najbliższych stosunkach z odcinkiem przednim cewy pokarmowej.
 

Deformacje czaszki w ujęciu osteopatycznym

W swojej pracy osteopata opiera się na dokładnej znajomości anatomii i biomechaniki. W czaszce możemy wyróżnić część mózgową i część twarzową (trzewną). Dla potrzeb artykułu zajmiemy się tą pierwszą, na którą składają się łuska czołowa, dwie kości ciemieniowe, dwie kości skroniowe, kość klinowa, kość sitowa (blaszka sitowa) oraz kość potyliczna, oraz połączenia między nimi, czyli szew wieńcowy, szew strzałkowy, szew węgłowy, szew potyliczno-sutkowy, szew ciemieniowo-sutkowy, szew łuskowy, szew klinowo-łuskowy, szew klinowo-ciemieniowy, szew klinowo-czołowy, szew czołowo-jarzmowy, szew klinowo-jarzmowy, szew skroniowo-jarzmowy. Niezwykle istotne dla prawidłowej lokalizacji nieprawidłowości jest znajomość punktów kranimetrycznych: bregma, lambda, ophryon, glabella, nasion, gnathion, vertex, inion, opishion, basion, pterion, asterion.

Pracując nad deformacją kości czaszki w osteopatii osteopata musi znać przebieg i anatomiczne przyczepy struktur ośrodkowego układu nerwowego, jak chociażby opony twardej, opony pajęczej, opony miękkiej, pajęczynówki, sierpu mózgu, namiotu móżdżku, sierpu móżdżku, przepony siodła i innych, znać ich unaczynienie i unerwienie.

W przygotowaniu do pracy związanej z deformacją czaszki terapeuta opiera się również na znajomości etapów wzrostu poszczególnych kości czaszki oraz struktur mózgowych, które są w niej zawarte, przebiegu struktur mózgowych, naczyniowych, trzewi w odniesieniu do ich funkcji. Ważnym elementem badania w leczeniu osteopatycznym deformacji czaszki jest rozpoznanie lub wykluczenie dysfunkcji chrząstkozrostu klinowo-podstawnego, badanie kompresji w obrębie kości potylicznej, badanie ruchomości głowy i odcinka szyjnego kręgosłupa. Podczas kształcenia uczy się jak rozpoznać prawidłową ruchomość kości między sobą, wpływu ciśnienia śródczaszkowego na napięcie i ruchomość odpowiednich obszarów i innych zależności w odniesieniu do całego ciała pacjenta, które wykraczają poza ramy niniejszego artykułu.
 

Podejście czaszkowe w osteopatii - czynniki ryzyka

Do czynników ryzyka zniekształceń na wczesnym etapie rozwoju należą:

• porody mnogie, makrosomia płodu, małowodzie, położenie miednicowe, poprzeczne etc.;
• znaczenie dla kształtu głowy dziecka mają choroby genetyczne, urazy, krwiaki, tętniaki, nowotwory wewnątrzczaszkowe;
• istotny wpływ może mieć przebieg ciąży, porodu czy rodzaj stosowanej pielęgnacji.

Największy wpływ na kształt czaszki człowieka mamy do końca 6 miesiąca życia dziecka. Po pierwszym roku życia drastycznie spada możliwość interwencji w jej wzrost. Leczenie osteopatyczne deformacji czaszki należy zacząć od odpowiedniej diagnostyki, gdzie w pierwszej kolejności należy wykluczyć synostozę, czyli przedwczesne zrośnięcie jednego lub kilku szwów czaszkowych. W przypadku tej rzadkiej choroby niezbędne jest przeprowadzenie badania USG przezciemiączkowego i USG szwów czaszkowych. Do lekarza neurochirurga dziecięcego należy decyzja o interwencji chirurgicznej i procesie leczenia pacjenta, ponieważ zrośnięty szew uniemożliwia prawidłowy wzrost czaszki, powodując jej deformację, co skutkuje czaszką łódkowatą, wężowatą, trójkątną/klinową lub skośną, połączoną z przednią lub tylną cefaloplagią. Może też być przyczyną objawów neurologicznych wynikających z kompresji na nerwy i naczynia  krwionośne, wychodzące z otworów czaszki czy zwiększonego ciśnienia śródczaszkowego.
 

Deformacja kości czaszki - praca osteopatyczna

Deformacja pozycyjna czaszki rozwija się po urodzeniu, gdzie zaokrąglony kształt głowy zmienia się na spłaszczenie kości potylicznej w wyniku statycznego leżenia na plecach. Deformacja kości czaszki może być spowodowana kręczem w wyniku krwotoku i późniejszego bliznowacenia w obrębie MOS (mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy), jego skróceniem spowodowanym utrzymującym się, jednokierunkowym ułożeniem i ograniczonym ruchem szyi, prowadzącym do plagiocefalii. Czynnikiem potęgującym ryzyko wystąpienia plagiocefalii w tych przypadkach jest wzmożone lub obniżone napięcie mięśniowe.

Osteopata w swojej pracy bada także ruchomość odcinka szyjnego i funkcję zgięciowo-wyprostną, zgięcia bocznego i rotacyjną głowy, przejście szczytowo-potyliczne czy membrany ośrodkowego układu nerwowego. Używając technik mobilizacji stawowej, BLT, technik inhibicji czy MET, może poddać te struktury terapii, normalizując napięcia w ich obrębie.

Wsparcie dla terapii w przypadku znacznej deformacji czaszki stanowią hełmy, których użycie w połączeniu z pracą osteopatyczną przyspiesza wyniki leczenia.

Niezbędna w procesie leczenia deformacji czaszki u dzieci jest edukacja rodziców w zakresie metod i pielęgnacji niemowlęcia. Osteopata powinien udzielić wskazówek w kwestii układania niemowlęcia na brzuchu, naprzemienna orientacja na rodziców z rotacją głowy raz w prawą raz w lewą stronę, wzmacniania siły mięśni obręczy barkowej i obustronnej ekspozycji na bodźce sensoryczne. Istotne jest unikanie statycznych, wymuszonych pozycji i ograniczenie do minimum przebywania dziecka w foteliku samochodowym czy bujaku. Przy znacznych dysfunkcjach cenna jest współpraca z fizjoterapeutą dziecięcym czy neurologopedą i zastosowaniu w terapii metod neurogizjologicznych (np. metody NDT Bobath, Vojta).

Jeśli chcesz pogłębić swoją wiedzę z zakresu leczeia osteopatycznego deformacji czaszki, zapraszamy do oddziałów Akademii Osteopatii:

• osteopatia Poznań,
• osteopatia Kraków,
• osteopatia Wrocław,
• osteopatia Warszawa,
• osteopatia Gdańsk.