Osteopatia dla sportowców stanowi istotny element kompleksowego podejścia do zdrowia i wydolności fizycznej, ponieważ organizm sportowca jest poddawany regularnym, dużym obciążeniom. Z jednej strony jest to konieczne do poprawy wyników i adaptacji ciała do danej dyscypliny, z drugiej stanowi czynnik ryzyka odniesienia kontuzji oraz przetrenowania. Dlatego w sporcie zawodowym, szczególnie na szczeblach mistrzowskich, za sukces zawodnika oprócz jego samego i trenera jest odpowiedzialny sztab ludzi. Czy w tej grupie jest miejsce dla osteopaty? W artykule zawęzimy obszar działania do układu sercowo- naczyniowego i tego, co osteopatia może zaoferować sportowcom.
Sport a osteopatia i układ sercowo-naczyniowy - podstawowe pojęcia
Zanim przejdziemy do osteopatii w sporcie, zacznijmy od wprowadzenia kilku pojęć mówiących o kondycji serca. Podstawowym parametrem będzie tętno spoczynkowe (HR) - u sportowców potrafi osiągać wartości między 40 a 50/ minutę. Drugim parametrem jest zmienność pracy serca (HRV) - wskazuje on na stan sympatykotonii (wartości niższe) lub parasympatykotonii (wartości wyższe) organizmu. Jednostką miary HRV są milisekundy. Wartości poniżej 50ms wskazują na patologię. Dla sportowca wskazane jest osiąganie wyników powyżej 100ms. Mówiąc prościej, wyższa wartość HRV będzie mówiła o tym, że organizm jest gotowy do pracy i zregenerowany, natomiast niższa o zmęczeniu lub wręcz przetrenowaniu. Oczywiście takie wnioski można wyciągnąć obserwując trendy zmienności HRV dla danego zawodnika.
Jak się ma do tego osteopatia w sporcie? Właśnie HRV jako jeden z parametrów jest obszarem zainteresowań osteopatów. Badania, które są prowadzone często zadają pytanie: Czy terapia osteopatyczna jest w stanie wpłynąć na HRV i jak możemy w praktyce wykorzystać te informacje?
Warto przytoczyć tu ciekawe badanie przeprowadzone na zawodnikach rugby. [1] Okazuje się, że zawodnicy poddani jednej sesji leczenia osteopatycznego po odbytym meczu, uzyskali poprawę parametrów (w tym HRV) oceniających kondycję układu sercowo- naczyniowego. Grupa poddana leczeniu pozorowanemu nie odnotowała poprawy.
Leczenie osteopatyczne w sporcie
Wracając jednak do pytania o osteopatyczną pracę z sercem w kontekście sportowców, muszę przyznać, że nie mamy do dyspozycji konkretnych opracowań. Na pewno jest to obszar do wnikliwego badania.
W bieżącym roku pojawiło się jednak badanie [2] mówiące o wpływie techniki osteopatycznej palpacji serca (HFP) na HRV u osób zestresowanych i odczuwających bóle mięśniowo-szkieletowe. Badana grupa nie uprawiała wyczynowo sportu. Myślę jednak, że warto pochylić się nad częścią wniosków z badania, ponieważ „zestresowany i z bólem mięśniowo- szkieletowym” może dotyczyć bardzo dużej ilości sportowców. Autorzy przyznają, że badanie jest badaniem pilotażowym i wymieniają jego ograniczenia, niemniej we wnioskach końcowych pojawiają się punkty mówiące o tym, że:
- HFP poprawiło zmienność rytmu serca u osób zestresowanych cierpiących na bóle mięśniowo-szkieletowe;
- wyniki wskazują na parasympatyczny wpływ HFP.
Osteopatyczna praca z sercem - na co zwrócić uwagę?
Co musimy wziąć jeszcze pod uwagę, mówiąc stricte o osteopatycznej pracy z sercem? Na pewno cały system umocowania serca, który jest continuum osierdzia. Wiemy z nauki embriologii, że forma narządu determinuje jego funkcję. Zatem jakiekolwiek zmiany formy „opakowania” serca potencjalnie wpływają na jego działanie, a co za tym idzie na wydajność pracy.
Sięgając do anatomii, konieczne będzie badanie ruchomości odcinka szyjnego i górnego piersiowego naszego sportowca ze względu na zwoje szyjne układu współczulnego i zwój gwiaździsty, z których pochodzi unerwienie serca. Druga kwestia to przyczepy więzadeł kręgowo- osierdziowych do trzonów kręgów C7- Th2.
Idąc dalej, oceniamy ruchomość i elastyczność mostka oraz więzadła mostkowo- osierdziowe górne i dolne.
Nie sposób również pominąć przeponę, ze względu na więzadło przeponowo- osierdziowe. Serce jest „zrośnięte” z przeponą i każda jego dysfunkcja może wpływać na zaburzenie wzorca oddechowego, a co za tym idzie efektywność oddechową. Dla sportowca każda taka dysfunkcja będzie przekładała się na cenne sekundy wyników.
Koniecznie musimy zadbać o prawidłową elastyczność całej klatki piersiowej, ponieważ restrykcje w obrębie górnego odcinka piersiowego (Th1-Th4) mogą zaburzyć komponentę współczulną unerwienia serca. Również dysfunkcje stawów żebrowo- poprzecznych będą wpływały na możliwości ruchomości serca w powiązaniu z ruchomością płuc.
Oczywiście nie sposób mówić o osteopatii w sporcie i pracy serca bez wspomnienia o nerwie błędnym. Jest on głównym sterownikiem wpływającym na zmienność pracy serca. Dlatego w osteopatycznej pracy z sercem w sporcie trzeba wyjść poza sam obszar klatki piersiowej i zbadać również rejony przejścia potyliczno-szyjnego, gdzie nerw błędny ma swoje wyjście (przez otwór szyjny) z jamy czaszki.
Jak widzimy, obszar wpływu terapii osteopatycznej w sporcie wykracza poza „leczenie bólu” i może być wsparciem również w aspekcie sportu zawodowego. Oczywiście jest to tak szeroki obszar do pracy, że konieczne są dalsze badania, aby zrozumieć mechanizmy działania interwencji osteopatycznych oraz ustalić zależności między zmianami zachodzącymi w organizmie pacjenta. Warto jednak doceniać i korzystać z potencjału medycyny osteopatycznej.
Chcesz pogłębić wiedzę na temat osteopatii dla sportowców? Zapraszamy do oddziałów Akademii Osteopatii:
Bibliografia:
- Carnevali L, Cerritelli F, Guolo F, Sgoifo A. Osteopathic Manipulative Treatment and Cardiovascular Autonomic Parameters in Rugby Players: A Randomized, Sham-Controlled Trial. J Manipulative Physiol Ther. 2021 May;44(4):319-329. doi: 10.1016/j.jmpt.2020.09.002. Epub 2021 Jan 9. PMID: 33436300.
- Liem T, Bohlen L, Jung AM, Hitsch S, Schmidt T. Does Osteopathic Heart-Focused Palpation Modify Heart Rate Variability in Stressed Participants with Musculoskeletal Pain? A Randomised Controlled Pilot Study. Healthcare (Basel). 2024 Jan 8;12(2):138. doi: 10.3390/healthcare12020138. PMID: 38255026; PMCID: PMC10815744.
- T. Liem, T.K. Dobler, M. Puylaert „Przewodnik po osteopatii wisceralnej” tom 2, MedPharm 2020
