Asymetria ułożeniowa niemowlęcia to jedna z najbardziej powszechnych przyczyn zgłaszania się rodziców do gabinetów fizjoterapeutycznych i coraz częściej gabinetów osteopatycznych. Często postrzegana jako banalna nieprawidłowość, asymetria ułożeniowa może mieć długofalowe konsekwencje dla rozwoju dziecka. Ten artykuł rzuca światło na jej przyczyny, objawy i metody interwencji, podkreślając znaczenie wczesnej diagnozy i odpowiedniego podejścia terapeutycznego.
Asymetria ułożeniowa - co to jest?
Asymetria ułożeniowa u noworodków to zjawisko, które można zdefiniować jako nierównomierny rozkład sił działających na ciało dziecka, wynikający z jego pozycji wewnątrzmacicznej lub z preferencji do przyjmowania określonej pozycji po narodzinach. Jest to stan, który może manifestować się poprzez ograniczoną ruchomość w niektórych stawach, zniekształcenie kształtu czaszki czy niejednakową długość kończyn. W praktyce osteopatycznej asymetria ułożeniowa jest uznawana za prawidłową, gdy jest przejściowa i nie wpływa znacząco na rozwój motoryczny dziecka. Zwykle ustępuje samoczynnie w ciągu pierwszych miesięcy życia, gdy noworodek zaczyna aktywnie eksplorować otoczenie, co prowadzi do naturalnego wyrównywania asymetrii.
Jednakże w przypadkach, gdy asymetria utrzymuje się dłużej lub jest wyraźnie zaznaczona, może wskazywać na potrzebę interwencji specjalistycznej. Profesjonaliści w dziedzinie osteopatii podkreślają znaczenie wczesnej diagnostyki i interwencji w celu zapobiegania długoterminowym skutkom asymetrii ułożeniowej, takim jak zaburzenia rozwoju ruchowego czy nieprawidłowości w budowie ciała. Kluczowe jest zatem monitorowanie stanu noworodka przez wykwalifikowanych specjalistów, którzy są w stanie ocenić, czy obserwowane nieprawidłowości wymagają interwencji terapeutycznej.
Asymetria ułożeniowa u niemowlęcia - objawy
Asymetria ułożeniowa do około 3. miesiąca życia jest normalnym etapem rozwoju psychomotorycznego dziecka i dotyczy odruchowej reakcji ciała względem ruchu czynnego głowy. Kiedy dziecko pod wpływem bodźca akustycznego lub wizualnego obraca głowę w bok, jego ciało w odpowiedzi odruchowej na tę reakcję porusza się, uwypuklając obszar tułowia po stronie, w którą został skierowany wzrok dziecka.
Po skończonym 3. miesiącu życia, w wyniku dojrzewania kontroli ustawienia głowy względem osi podłużnej ciała asymetria ułożeniowa zanika. A zatem przy obracaniu głowy w bok terapeuta oceniający ilościowo i jakościowo kamienie milowe, nie powinien zauważyć asymetrycznej reakcji ruchowej tułowia.
Asymetria ułożeniowa noworodka - jakie objawy mogą niepokoić rodziców i terapeutów?
- Jeśli dziecko preferuje obrót głowy w jednym kierunku i realizuje asymetryczny globalny wzorzec motoryczny.
- Kiedy zostaje zauważone mechaniczne ograniczenie ruchomości w odcinku szyjnym kręgosłupa.
- Jeśli pojawia się wypłaszczenie czaszki po jednej ze stron, jako konsekwencja kompresji kości potylicznej o podłoże podczas asymetrycznego, jednostronnego ustawienia główki niemowlęcia.
Jakie inne konsekwencje niesie ze sobą asymetria ułożeniowa u niemowlęcia, która jest wynikiem zaburzenia morfologicznego lub funkcjonalnego?
W standaryzowanej analizie wideo 54 niemowląt z asymetrią ułożeniową zauważono, że oprócz charakterystycznego ułożenia ciała pojawiły się także ograniczenie rotacji w kręgosłupie szyjnym wraz z pochyleniem głowy w leżeniu na plecach oraz na brzuchu. U 18 z 51 badanych niemowląt pojawiła się korelacja tych strukturalnych zaburzeń z ułożeniem wewnątrzmacicznym. Połowa badanych dzieci prezentowała plagiocefalię (skośnogłowie). Czworo niemowląt wykazało zaburzenia funkcjonalne wzroku (zez), które samoistnie, w wieku 12 miesięcy skorygowały się. U 11 dzieci stwierdzono stopę piętową, a u 4 niemowląt dysplazję stawu biodrowego. Badacze na podstawie obiektywnej analizy nagrań wideo zaważyli dodatkowo różnicę w realizacji odruchu chwytnego u rąk i u stóp u obserwowanych dzieci.[1]
Jakie dalsze konsekwencje może nieść ze sobą asymetria ułożeniowa u niemowlęcia?
W przypadku rozwoju motorycznego dziecka przedłużająca się asymetria ułożeniowa wpływa na jakość kolejnych kamieni milowych. Niemowlęta z asymetrią ułożeniową bardzo często realizują pierwsze samodzielne obroty z pleców na brzuch w kierunku preferowanej asymetrii. Wraz z pojawieniem się kolejnych umiejętności motorycznych, tj. czworakowania, zauważa się kolejne adaptacje, szczególnie u dzieci, u których asymetria ułożeniowa współistniała ze skośnym ustanoweniem miednicy. Są to przypadki raczkowania z nieprawidłowym ustawieniem kończyny dolnej lub całkowita rezygnacja przyjęcia pozycji czworaczej na rzecz przemieszczania się po podłożu w pozycji siedzącej. W trakcie osiągania najtrudniejszej umiejętności ruchowej, czyli samodzielnej lokomocji, u niektórych dzieci z asymetrią pojawia się adaptacyjne pochylenie głowy do jednej ze stron.
W przypadku dzieci, u których wraz z asymetrią ułożeniową występuje plagiocefalia widoczna jest także asymetria górnego i środkowego piętra twarzy. Wynika ona z relacji anatomicznych m.in. kości potylicznej i kości klinowej. Ze względu na kolejne zależności strukturalne kości klinowej z kością podniebienną i kością szczękową, w praktyce gabinetowej zauważa się u niektórych dzieci asymetryczne położenie i ruchy czynne języka, a także późniejsze implikacje zgryzowe (np. zgryz krzyżowy) lub wady artykulacyjne.
Asymetria ułożeniowa u niemowląt – współpraca specjalistów
Niemowlę z asymetrią ułożeniową w pierwszej kolejności trafia pod opiekę specjalistyczną do fizjoterapeuty oraz pediatry. Coraz częściej fizjoterapeuta zajmujący się rehabilitacją ruchową dziecka jest wspomagany przez osteopatę. Jeśli zmiany morfologiczne i funkcjonalne postępują lub dziecko nie zostało w odpowiednim momencie otoczone opieką terapeutyczną, do specjalistów dołączają się w późniejszym czasie neurologopeda na etapie rozszerzania diety bądź logopeda na etapie rozwoju mowy.
Specjalistami, którzy w kolejnych latach przyłączają się do współpracy terapeutycznej, są najczęściej ortodonta, jeśli warunki zgryzowe podążają za asymetrycznym wzrostem twarzoczaszki oraz optometrysta zajmujący się funkcjonalnym aspektem wzroku dziecka.
Podsumowując, asymetria ułożeniowa u noworodków, choć często przejściowa, wymaga uwagi ze strony specjalistów zdrowia dziecięcego. Wczesna identyfikacja i adekwatna interwencja są kluczowe dla zapewnienia harmonijnego rozwoju motorycznego i uniknięcia długoterminowych komplikacji. Osteopatia, oferująca delikatne, ale skuteczne techniki, odgrywa znaczącą rolę w korygowaniu asymetrii ułożeniowej, wspierając naturalną tendencję organizmu do samoregulacji i równowagi. Dzięki holistycznemu podejściu i indywidualnej ocenie każdego przypadku, możliwe jest nie tylko leczenie symptomów, ale i adresowanie podstawowych przyczyn problemu, co jest zgodne z zasadami osteopatii. Dbając o właściwą postawę i ruchomość od najwcześniejszych dni życia, przyczyniamy się do zdrowego rozwoju naszych dzieci, zapewniając im solidne fundamenty na przyszłość.
Chcesz dowiedzieć się więcej o asymetrii ułożeniowej noworodka i roli osteopatii w tym zakresie? Zapraszamy do oddziałów Akademii Osteopatii:
[1] Philippi, H. et al. Patterns of postural asymmetry in infants: a standardized video-based analysis. European Journal of Pediatrics. 2005(165):158–164.
