Prawidłowe zrozumienie biomechaniki i funkcji powięzi głowy stanowi fundament skutecznej diagnostyki manualnej. Anatomia warstwowa struktur mięśniowo-powięziowych czaszki jest niezbędnym elementem wiedzy, potrzebnej do świadomej pracy czaszkowej. Znajomość struktur znajdujących pod rękoma terapeuty pozwala zrozumieć mu, na co ma wpływ. Anatomia czaszki oraz powięzie głowy odgrywają kluczową rolę w zrozumieniu, jak funkcjonują poszczególne struktury i jakie są ich wzajemne powiązania. Dobra znajomość anatomii struktur czaszki jest fundamentem każdego skutecznego działania terapeutycznego.
Podstawowa anatomia mięśniowo-powięziowa czaszki i jej znaczenie kliniczne
W obszarze samej głowy należy wyróżnić kilka powięzi obejmujących struktury mięśniowe:
- powięź policzkowo-gardłowa jest strukturą obejmującą obszar policzka, schodzącą do okolic kąta ust, gdzie zanika. Obejmuje mięsień policzkowy, który stanowi jedyny mięsień mimiczny objęty powięzią. W części tylnej przechodzi na powierzchnię zewnętrzną mięśni gardła;
- powięź skroniowa natomiast dzieli się na powierzchowną oraz głęboką. Powięź rozpięta jest od wysokości kresy skroniowej górnej (gdzie łączy się z okostną) oraz łuku jarzmowej kości jarzmowej. Obejmuje mięsień skroniowy;
- do mięśnia skroniowego w tej części przylegają naczynia i nerwy skroniowe. Tętnica skroniowa powierzchowna przylega do tego mięśnia w swoim górnym przebiegu, leżąc całkowicie powierzchownie, biegnąc na blaszce powięzi skroniowej powierzchownej, przykryta jedynie skórą i cienką tkanką podskórną.
Tętnicy towarzyszą naczynia żylne - skroniowe powierzchowne i środkowe, które następnie tworzą żyłę zażuchwową, która to biegnie w miąższu ślinianki przyuszniczej. W kontekście wsparcia osteopatycznego w stanach zapalnych ślinianek (o nieznanej etiologii) są to korelacje, którym należy się przyjrzeć. Anatomia mięśniowo powięziowa czaszki pozwala lepiej zrozumieć te zależności.
Kompleksowa anatomia struktur czaszki - podział powięzi i system żylny
Jesteśmy w stanie jeszcze wyróżnić następujące struktury:
- powięź przyuszniczą oraz żwaczową, które to swój początek mają w obszarze bocznej powierzchni łuku jarzynowego (podobnie jak skroniowa). Powięź żwaczowa pokrywa żwacz i kieruje się ku tyłowi przechodząc w cześć przyuszniczą, która to tworzy torebkę powięziową gruczołu.
- Należy wyróżnić również układ żył wypustowych, który to stanowi układ powierzchownych naczyń, które perforują czaszkę, stanowiąc pewnego rodzaju zabezpieczenie - przed potencjalnym zastojem krwi żylnej w obszarze układu zatok czaszkowych, ponieważ łączą układ żył wewnątrzczaszkowych z zewnątrzczaszkowymi.
Wyróżniamy 4 żyły wypustowe:
- ciemieniowa - przechodzi przez czaszkę przez otwór ciemieniowy znajdujący się w bliskiej lokalizacji szwu strzałkowego i łączy zatokę strzałkową górną z żyłą skroniową powierzchowną;
- sutkowa - wychodzi z otworu sutkowatego kości skroniowej i stanowi połączenie zatoki esowatej z żyłą uszną tylną;
- kłykciowa - opuszcza czaszkę przez kanał kłykciowy i łączy zatokę esowatą ze splotem żylnym kręgowym zewnętrznym;
- potyliczna - otwór znajduje się blisko guzowatości potylicznej zewnętrznej i łączy spływ zatok z żyłą potyliczną.
Szczegółowa anatomia czaszki umożliwia terapeutom dokładne planowanie pracy z powięziami głowy i strukturami sąsiadującymi.
Anatomia czaszki - okolica potyliczna i jej związek z dolegliwościami bólowymi głowy
Przechodząc na okolice potyliczną w pierwszej kolejności, strukturami mięśniowymi, jakie tu napotkamy są:
- mięsień czworoboczny w części zstępującej,
- mięsień MOS.
Ten pierwszy przyczepia się przyśrodkowej części kresy karkówek górnej oraz okolic guzowatości potylicznej zewnętrznej, gdzie przebija go nerw potyliczny większy, co może stanowić przyczynę potencjalnych parestezji promieniujących do okolic czubka głowy, niekiedy czoła. Spod tych struktur wystają mięśnie, również znajdujące swoje przyczepy w okolicy kości potylicznej - płatowaty głowy, kolcowy głowy i kolcowy szyi. Następnie jesteśmy w stanie wyróżnić 4 mięśnie znajdujące się w obszarze podpotylicznym:
- prosty głowy tylny mniejszy,
- prosty głowy tylny większy,
- skośny głowy górny,
- skośny głowy dolny.
Brzeg boczny mięśnia prostego tylnego większego i brzegi przyśrodkowe skośnego dolnego i górnego stanowią ograniczenie dla trójkąta podpotylicznego, gdzie idzie nerw podpotyliczny oraz tętnica kręgowa, co stanowi ważny obszar dla osteopatów do pracy z bólami głowy, szczególnie występującymi w tylnym obszarze czaszki. Powięzie głowy oraz anatomia struktur czaszki w tej okolicy ma ogromne znaczenie w terapii dolegliwości bólowych.
Jeśli jesteś zainteresowany pogłębieniem wiedzy z zakresu anatomii mięśniowo-powięziowej czaszki i technik osteopatycznych, odwiedź Akademię Osteopatii i jeden z jej oddziałów:
Bibliografia
- Bochenek A, Reicher M., Anatomia człowieka, Tom I, Wydawnictwo PZWL, 2012.
