Ruch lateralny języka u niemowląt to kluczowy element w ich rozwoju motorycznym oraz komunikacyjnym. W pierwszych miesiącach życia dziecka zdolność do wykonywania ruchów bocznych języka ma istotne znaczenie dla prawidłowego karmienia, a także dla późniejszego nabywania umiejętności mowy. Zrozumienie tych ruchów jest nie tylko istotne dla rodziców, ale także dla specjalistów, takich jak osteopaci, którzy mogą wspierać rozwój dzieci poprzez odpowiednie techniki terapeutyczne. W kontekście osteopatii ruch lateralny języka może mieć wpływ na funkcjonowanie całego układu mięśniowo-szkieletowego oraz na ogólny stan zdrowia niemowląt.
Ruch lateralny języka u niemowląt
Ruch lateralny języka, czyli ruch doboczny względem linii środkowej jamy ustnej, to odpowiedź ruchowa masy języka na bodziec sensoryczny. By ocenić ilościowo i jakościowo ten odruch wystarczy przesunąć palcem po dolnym łuku dziąsłowym noworodka/niemowlęcia i zaobserwować amplitudę ruchu czubka języka za bodźcem czuciowym, czyli palcem.
Odruch lateralny języka, jak każdy inny odruch niewolący z kolejnymi tygodniami wraz z nabywaniem doświadczeń sensoryczno-motorycznych, zaczyna być integrowany i kontrolowany przez wyższe ośrodki podkorowe i korowe.
Pozostałe odruchowe ruchy języka niemowlęcia zwłaszcza rytmicznie powtarzające się ruchy ssące funkcjonują wraz z ruchami żuchwy. W pierwszych miesiącach życia niemowlaka ruchy języka są współzależne od ruchów żuchwy. Brakuje im dysocjacji, czyli rozdzielności motorycznej, która zacznie dojrzewać w kolejnych miesiącach wraz z kolejnymi kamieniami milowymi i stabilizacją motoryczną żuchwy.
Funkcje języka u niemowląt - odruch lateralny
W trakcie rozwoju kolejnych kamieni milowych, gdy dziecko zdobywa umiejętność leżenia na brzuchu i kształtują się funkcję podporowe, rozpoczyna się proces stabilizacji żuchwy. Widzimy to w subtelnej grze mięśniowej pomiędzy obręczą bakową a pozycją żuchwy (domknięciem jamy ustnej) . Ruchy czynne kończyn górnych i całej obręczy barkowej nie wpływają na obniżanie lub współruchy żuchwy. Pomimo tego, że niemowlę cały czas balansuje ciałem, by np. utrzymać równowagę, żuchwa w tym czasie wykonuje niezależne ruchy (dysocjacja).
Proces ten ma miejsce około 4-6 miesiąca życia. W międzyczasie warunki anatomiczne i przestrzeń jamy ustnej zmieniają się. Jama ustna rośnie w pionie, język ma większe możliwości eksploracji, zwłaszcza w kierunku do podniebienia. Odruch lateralny w tym czasie również zaczyna wygaszać swoją odruchowość na rzecz coraz częstszych wolicjonalnych (zależnych od woli) ruchów dobocznych w jamie ustnej. A zatem proces mięśniowej stabilizacji żuchwy oraz powiększająca się przestrzeń dla ruchów lateralnych i wertykalnych masy języka sprawia, że pojawia się kolejna dysocjacja, tym razem języka względem żuchwy.
Prostym przykładem może być niemowlę, które w drugim półroczu życia rozpoczyna rozszerzanie diety i otrzymuje kawałek skórki od chleba. Z jednej strony żuchwa obniża się i unosi, by dziecko dziąsłami mogło rozdrabniać skórkę, a z drugiej strony, w tym samym czasie może jedzący maluch selektywnie językiem przenieść kawałek chleba z jednej kieszonki policzka na drugą stronę.
Zaburzony lub asymetryczny odruch lateralny języka może pojawić się u noworodka czy niemowlęcia z współtowarzyszącymi innymi zaburzeniami mięśniowo-powięziowymi lub strukturalnymi. Są to, m.in.:
- ograniczenie ruchomości przejścia czaszkowo-szyjnego,
- plagiocefalia,
- ograniczenie ruchomość tkanek miękkich u podstawy czaszki,
- ograniczona ruchomość mięśniowo-powięziowa dna jamy ustnej,
- ograniczona ruchomości mięśni -nad i podgnykowych,
- nieprawidłowa dystrybucja mięśniowa pomiędzy tułowiem a kończynami,
- zaburzanie ruchomość obszaru stawów skroniowo-żuchwowych.
Znając zależności pomiędzy mięśniem bródkowo-językowym, dnem jamy ustnej oraz kontinuum tkanki łącznej istotnym miejscem, które nie powinno zostać pominięte w badaniu osteopatycznym niemowląt są trzy blaszki powięzi głębokiej szyi. Blaszka powierzchowna ma bezpośrednią zależność anatomiczną z mięśniami nadgnykowymi, więc tym bardziej może mieć wpływ na jakość realizacji ruchów lateralnych języka niemowlaka.
Zrozumienie ruchów lateralnych języka u niemowląt to nie tylko kwestia rozwoju motorycznego, ale także fundament dla przyszłych umiejętności komunikacyjnych i zdrowia ogólnego. Wspieranie dzieci w tym kluczowym etapie życia może przynieść długoterminowe korzyści, zarówno w aspekcie fizycznym, jak i emocjonalnym. Jako osteopaci mamy unikalną możliwość, aby wpłynąć na ten proces, oferując holistyczne podejście do zdrowia niemowląt. Warto kontynuować badania i praktyki, które przyczyniają się do lepszego zrozumienia i wsparcia dla najmłodszych pacjentów.
Jeśli zainteresowało Cię zagadnienie osteopatii w kontekście funkcji języka u niemowląt, zapraszamy do oddziałów Akademii Osteopatii:
Bibliografia:
-
Morris S, Klein M. Pre-feeding skills. A comprehensive resource for mealtime development. 2nd ed. Pro-Ed 2000.
-
Łada A. Czynniki rokownicze rozwoju mowy w okresie prelingwalnym w świetle koncepcji neurorozwojowej. Forum Logopedyczne 2012;20:56-72
