Ból okolicy stawu skroniowo-żuchwowego

Ból okolicy stawu skroniowo-żuchwowego (TMJ) jest dolegliwością, która może znacząco wpływać na jakość życia pacjentów, powodując dyskomfort i ograniczenia w codziennych czynnościach. Dysfunkcja stawu skroniowo-żuchwowego objawia się najczęściej bólem podczas żucia, bólami głowy, uszu, sztywnością i ograniczeniem ruchomości żuchwy, a czasem także odczuwalnym trzeszczeniem lub przeskakiwaniem w stawie. Przyczyny tych dolegliwości mogą być zróżnicowane i obejmować zarówno czynniki mechaniczne, takie jak urazy i przeciążenia, jak i psychosomatyczne, w tym stres i napięcia mięśniowe.

Medycyna osteopatyczna, której celem jest przywrócenie równowagi w ciele, może odgrywać kluczową rolę w łagodzeniu bólu stawu skroniowo-żuchwowego. Osteopaci, dzięki głębokiej wiedzy o anatomii i biomechanice, są w stanie zidentyfikować źródło problemu i zastosować odpowiednie techniki manualne, które przywrócą prawidłową funkcję stawu. Terapia osteopatyczna skupia się nie tylko na stawie skroniowo-żuchwowym, ale także na powiązanych strukturach, takich jak mięśnie, więzadła i inne stawy, co pozwala na kompleksowe podejście do leczenia.

W niniejszym artykule przyjrzymy się szczegółowo przyczynom bólu okolicy stawu skroniowo-żuchwowego, metodom diagnostycznym oraz skutecznym technikom osteopatycznym. Omówimy również, jak w ramach terapii osteopatycznej można integrować różne podejścia, aby zapewnić pacjentom holistyczną i długotrwałą ulgę. 
 

Ból okolicy stawu skroniowo-żuchwowego niejedno ma imię - kilka słów o zespole Eagle’a

Dysfunkcje kompleksu żuchwowo-gnykowo-czaszkowego to dość częsty powód wizyt u fizjoterapeuty i osteopaty. Mamy na szczęście wiele metod badania i postępowania, które wykazują się dobrą skutecznością. Czasem jednak, mimo prowadzonej terapii, stan pacjenta nie poprawia się lub osiągamy krótkotrwałą redukcję dolegliwości i następnie ich powrót.

Warto zastanowić się wtedy głębiej nad tzw. rzeczami rzadkimi, które możemy spotkać w naszych gabinetach. Jednym z takich schorzeń jest zespół Eagle’a. Zespół Eagle’a, znany również jako zespół wyrostka rylcowatego lub stylalgia, to rzadkie schorzenie, charakteryzujące się wydłużeniem lub nieprawidłową angulacją wyrostka rylcowatego kości skroniowej oraz/lub zwapnieniem więzadła rylcowo-gnykowego. Wyrostek rylcowaty to cienka, wydłużona struktura kostna, która odchodzi od podstawy kości skroniowej i służy jako punkt przyczepu dla kilku mięśni i więzadeł szyi i języka.

Krótko mówiąc, jest to sytuacja, kiedy wyrostek rylcowaty kości skroniowej naszego pacjenta jest nadmiernie wydłużony. Fizjologicznie powinien mieć on 2,5-3 cm długości. Czasem dochodzi również do zwapnienia więzadła rylcowo- gnykowego.
 

Znaczenie kliniczne, czyli leczenie zespołu Eagle’a

Jeśli zagłębimy się w anatomię tej okolicy to zobaczymy, że przebiega tam wiele ważnych struktur. Tętnice: szyjna zewnętrzna (do przodu i bocznie od wyrostka rylcowatego), tętnica szyjna wewnętrzna (przyśrodkowo i ku tyłowi), żyła szyjna zewnętrzna, część szyjna pnia współczulnego (podążająca wraz z t. szyjną wewnętrzną) oraz części nerwów czaszkowych: V, VII, IX, X, XI, XII. Warto otworzyć atlas anatomii i przeanalizować te relacje.

W zespole Eagle’a znaczenie ma nie tylko samo wydłużenie wyrostka rylcowatego, ale również jego kąt nachylenia, czyli ułożenie. Dlatego nie zawsze będzie on wywoływał objawy. Z drugiej strony jednak fakt jego wydłużenia jest czynnikiem ryzyka lub faktycznie czasem wywołującym dolegliwości.

I tu warto wspomnieć o objawach zespołu Eagle’a w kontekście dysfunkcji stawu skroniowo-żuchwowego. Są one na tyle niespecyficzne, że diagnostyka niejednokrotnie jest trudna.  

• Najczęściej spotkamy się z bólem przednio-bocznej części szyi wraz z bólem okolicy stawu skroniowo-żuchwowego i/lub ucha. 
• W zakresie stawu możemy spotkać się również z wszelkiego rodzaju krepitacjami, „przeskakiwaniami”, niemożnością szerokiego otworzenia ust. 
• Co do ucha, to pacjenci będą zgłaszać również szumy i piski w uchu, nasilające się w trakcie skłonów bocznych lub rotacji głowy, lub podczas żucia.
• Pacjenci będą zgłaszać również ból okolicy żuchwy lub mówić o bólu zębów (gdzie nie mamy do czynienia z próchnicą lub chorobami przyzębia).
• Z racji możliwości ograniczenia przepływu w tętnicach szyjnych usłyszymy też o bólach głowy, bólach twarzy, zawrotach głowy, podwójnym widzeniu.
• Pamiętajmy również, że przez kompresję żyły szyjnej wewnętrznej możliwe jest zaburzenie w drenażu jamy czaszki, twarzy i szyi, co też będzie mogło generować zaburzenia funkcji tych rejonów.

Jak widzisz, objawy te są na tyle niespecyficzne, że nie wskazują jednoznacznie na występowanie zespołu Eagle’a. Złotym standardem w diagnostyce i leczeniu zespołu Eagle’a jest aktualnie wykonanie tomografii komputerowej 3D. Rozpoznanie stawiane jest, gdy spełnione zostaną następujące kryteria:

A. Każdy ból głowy, szyi, gardła i/lub twarzy spełniający kryterium C.

B. Cechy uwapnionego lub wydłużonego więzadła rylcowatego.

C. Związek przyczynowy potwierdzony przez co najmniej dwie z poniższych cech:

1. ból jest prowokowany lub nasilany uciskiem więzadła rylcowatego;
2. ból jest prowokowany lub nasilany obracaniem głowy;
3. ból wyraźnie zmniejsza się po ostrzyknięciu więzadła rylcowatego środkiem znieczulającym lub po styloidektomii.
4. ból i stan zapalny więzadła występują po tej samej stronie.
    

Ból stawów skroniowo-żuchwowych i zespół Eagle’a - co można z tym zrobić?

Jednym z rekomendowanych postępowań w przypadku zespołu Eagle’a jest styloidektomia (usunięcie wyrostka rylcowatego). Zabieg wykazuje zadowalającą skuteczność w redukcji objawów. Nie zawsze nasz pacjent jednak może poddać się operacji (z różnych względów, medycznych, światopoglądowych, emocjonalnych). Jak zatem w zespole Eagl’a może pomóc osteopatia?

Biorąc pod uwagę, że samo wydłużenie wyrostka nie równa się w 100% wystąpieniu objawów i musimy uwzględniać nie tylko wzajemne zależności topograficzne, ale i napięciowe struktur, to osteopaci mają pewną przestrzeń do pracy z pacjentem. Co możemy zrobić?

• Warto pracować nad optymalizacją wzorca napięciowego całego rejonu wyrostka rylcowatego, szyi, twarzy.
• Warto wspomagać drenaż jamy czaszki i twarzy.
• Warto pracować (manualnie i/lub ćwiczeniami) nad poprawą funkcji stawów skroniowo- żuchwowych.

Zmiany w tych rejonach mogą przyczynić się do poprawy funkcjonowania pacjenta oraz redukcji bólu stawu skroniowo-żuchwowego. Pamiętajmy jednak, że jest to schorzenie, które wymaga interdyscyplinarnego podejścia i nie możemy zamykać się tylko w naszym, osteopatycznym modelu pracy.

Jeśli chcesz pogłębić swoją wiedzę z zakresu dysfunkcji stawu skroniowo-żuchwowego oraz terapii zespołu Eagle’a, zapraszamy do oddziałów Akademii Osteopatii:

• osteopatia Poznań,
• osteopatia Kraków,
• osteopatia Wrocław,
• osteopatia Warszawa,
• osteopatia Gdańsk.

Bibliografia:

Badhey A, Jategaonkar A, Anglin Kovacs AJ, Kadakia S, De Deyn PP, Ducic Y, Schantz S, Shin E. Eaglesyndrome: A comprehensivereview. ClinNeurolNeurosurg. 2017 Aug;159:34-38

Zespół Eagle’a: przegląd systematyczny : Martyna Dziedzic, Kamil Możdżeń, Agnieszka Murawska, Michał Bonczar, Patryk Ostrowski, Małgorzata Szczepanek, Kazimierz Niemczyk, Mateusz Koziej, Elżbieta Szczepanek, Katedra Anatomii, Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum; Kierownik: prof. dr hab. n. med. Jerzy A. Walocha

Klinika Otorynolaryngologii, Chirurgii Głowy i Szyi Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego; Kierownik: prof. dr hab. n. med. Kazimierz Niemczyk

Wydział Lekarski, Warszawski Uniwersytet Medyczny

Index Copernicus International, 30.06.2023r.

A. Bochenek, M.Reicher „ Anatomia człowieka” tom 1, PZWL

A. Bochenek, M. Reicher „ Anatomia człowieka” tom 4, PZWL

A. Bochenek, M. Reicher „ Anatomia człowieka” tom 5, PZWL